Theo báo cáo của Hiệp hội gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFORES), năm 2017 kim ngạch xuất khẩu lâm sản đạt 8 tỉ USD, trong đó gỗ và sản phẩm gỗ đạt gần 7,7 tỉ USD (tăng 12,6% so với năm 2016), 300 triệu USD còn lại trong số 8 tỷ là giá trị xuất khẩu các sản phẩm lâm sản ngoài gỗ như “sản phẩm mây tre, cói và thảm. Mức kim ngạch này, ngành đã có vị trí số 6 trong bảng xếp hạng các ngành đem lại kim ngạch xuất khẩu lớn nhất của cả nước.

Sang năm 2018, số liệu thống kê sơ bộ từ TCHQ, xuất khẩu gỗ và sản phẩm từ gỗ của Việt Nam trong tháng 2 giảm 43,5% so với tháng 1 – đây là tháng giảm đầu tiên sau 4 tháng tăng liên tiếp, tính chung 2 tháng đầu năm 2018 kim ngạch xuất khẩu gỗ đạt 1,2 tỷ USD, tăng 14,1% so với cùng kỳ năm trước.

Gỗ và sản phẩm gỗ từ Việt Nam hiện đang được xuất khẩu sang nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ. Bốn quốc gia có kim ngạch đạt cao nhất là Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Trong năm 2017, kim ngạch từ 4 thị trường này lên tới trên 5,8 tỉ USD, chiếm gần 76% trong tổng lượng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam từ tất cả các thị trường. và 2 tháng đầu năm 2018, 4 thị trường này tiếp tục đạt mức cao 337,2 triệu USD chiếm 27,8% tổng kim ngạch. Mỹ và Trung Quốc là hai thị trường xuất khẩu gỗ lớn nhất của Việt Nam, riêng Mỹ chiếm 39,7% tương đương 474,4 triệu USD, tăng 14,65%; Trung Quốc chiếm 14%, tương đương 1170,1 triệu USD, tăng trưởng 4,73% so với cùng kỳ 2017.

Đặc biệt 2 tháng đầu năm 2018 Thổ Nhĩ Kỳ, Phần Lan, Thụy Sĩ và Séc tăng cường nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ từ thị trường Việt Nam với mức tăng mạnh, đạt lần lượt 331,95%; 291,54%; 279,05% và 242,98% mặc dù kim ngạch chỉ ở mức tương ứng 2,9 triệu USD; 456,3 nghìn USD; 703,6 nghìn USD và 630,9 nghìn USD.

Theo Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ Thành phố Hồ Chí Minh (HAWA), đây là một thành tích rất ấn tượng, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang đối mặt với một số biến động, với xu thế đi ngược lại với toàn cầu hóa, hạn chế hội nhập, bảo hộ sản xuất trong nước tại một số thị trường nhập khẩu chính. Mở rộng xuất khẩu theo hướng tăng cả lượng và chất là tín hiệu quan trọng phản ánh sự dịch theo hướng phát triển bền vững trong tương lai.

Có một số lý do dẫn đến sự tăng trưởng ấn tượng về kim ngạch xuất khẩu, trong đó bao gồm tụt giảm tính cạnh tranh của ngành gỗ Trung Quốc do ngành này bị Mỹ kiện bán phá giá và do chính sách áp dụng thuế xuất khẩu đồ gỗ của Chính phủ Trung Quốc. Suy thoái kinh tế năm 2008-2009 tại Châu Âu làm giảm sức sản xuất tại châu lục này, từ đó tạo cơ hội cho ngành gỗ Việt Nam. Bên cạnh đó, thiếu hụt lao động và giá lao động cao tại Trung Quốc, Malaysia và Indonesian – các quốc gia cạnh canh về chế biến gỗ xuất khẩu với Việt Nam cũng tạo cơ hội cho ngành gỗ chế biến gỗ xuất khẩu của Việt Nam phát triển.

Mặc dù ngành chế biến xuất khẩu gỗ Việt Nam vẫn đang trong đà tăng trưởng theo hướng cả lượng và chất, tuy nhiên theo phân tích của TS Tô Xuân Phúc, ngành có thể sẽ phải đối mặt với một số khó khăn do các thay đổi tại các thị trường xuất khẩu, đặc biệt là 4 thị trường quan trọng nhất của Việt Nam trong tương lai. Mỹ là thị trường tiêu thụ khoảng 20% tổng lượng hàng hóa xuất khẩu của cả Việt Nam. Riêng đối với các mặt hàng đồ gỗ, thặng dư thương mại của Việt Nam từ Mỹ đạt trên 2 tỉ USD. Mức thặng dư này, cộng với luồng đầu tư từ Trung Quốc vào ngành chế biến gỗ của Việt Nam sẽ có thể tạo ra những mối quan tâm đặc biệt từ các cơ quan quản lý Mỹ. Điều này đòi hỏi ngành gỗ và các cơ quan quản lý của Việt Nam cần có những bước chuẩn bị thích hợp, nhằm giảm thiểu những thay đổi trong xuất khẩu vào thị trường Mỹ.

Các thị trường lớn khác là Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản cũng đang có những động thái nhằm thắt chặt kiểm soát nhập khẩu các mặt hàng gỗ vào thị trường này. Điều này sẽ tác động đến các hoạt động xuất khẩu các mặt hàng gỗ của Việt Nam vào các thị trường trên trong thời gian tới.

 (Vinanet tính toán số liệu từ TCHQ) 

Nguồn: VITIC/Hiệp hội gỗ và lâm sản Việt Nam