Mặc dù Bộ NN-PTNT dự báo XK điều năm nay sẽ đạt khoảng 200.000 tấn với kim ngạch khoảng 1,75 tỷ USD. Tuy nhiên,với những diễn biến của thị trường hiện nay, nhiều chuyên gia và các DN trong ngành cho rằng dự báo này khó có thể đạt được do ngành điều còn gặp nhiều khó khăn trong những tháng cuối năm.

Cụ thể, Theo số liệu của Bộ NN - PTNT, trong 9 tháng đầu năm 2012, ước tính cả nước XK được 160.000 tấn, kim ngạch đạt 1,08 tỉ USD, tăng 26,5% về lượng và tăng 3,5% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.

Tăng XK, vẫn buồn

Thông thường, kinh doanh bất kỳ sản phẩm nào khi xuất khẩu (XK) được nhiều hàng thì người XK sẽ vui. Song, nếu nhìn vào thực tế của ngành điều hiện nay, chưa chắc quy luật đó đã đúng. Bởi lẽ, cho dù trong 9 tháng đầu năm tuy lượng XK hạt điều tăng hơn 26%.Thậm chí, VN vẫn tiếp tục giữ vững danh hiệu là nước XK điều lớn nhất thế giới, trong đó hầu hết các thị trường tiêu thụ lớn đều có sự tăng trưởng khá mạnh về lượng, trong đó thị trường Mỹ chiếm tỉ trọng giá trị 28,1%, Trung Quốc 17,8%, và Hà Lan 12,1%... chỉ trừ thị trường Hà Lan có dấu hiệu giảm hơn những năm trưởng khoảng 8% về lượng và 13% về giá trị. Nhưng nếu xét về giá trị thì mức tăng về giá trị năm nay lại khá hạn chế. Trong đó, một trong những nguyên nhân hàng đầu của tình trạng trên là do giá hạt điều XK bình quân trong 8 tháng đầu năm chỉ đạt 6.810 USD/tấn, giảm 16,6% so với cùng kỳ năm ngoái.

Thậm chí, XK điều năm nay còn tái diễn tình trạng XK điều thô (mặc dù Chính phủ đã cấm không cho XK nông sản thô), và điều này đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến toàn ngành. Điều này cũng được đại Hiệp hội Điều VN (Vinacas) xác nhận trong buổi họp với Bộ Công Thương gần đây: “Hiện một số địa phương lại tái diễn XK điều thô, điều sơ chế. Không những thế, phía Trung Quốc cũng lập nhiều nhà xưởng chế biến rồi mua xô điều thô của VN về phân loại và chế biến sâu hơn, sau đó gắn mác nông sản Trung Quốc”.

Không chỉ có vậy, hiện có rất nhiều lô hàng điều VN bị đọng ở nước ngoài do chưa đảm bảo chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm cũng khiến thương hiệu điều VN bị ảnh hưởng ít, nhiều.

Một vấn đề nữa là cây điều hiện cũng không còn hấp dẫn người nông dân so với các loại cây trồng giá trị khác như: Cao su, cà phê, hồ tiêu… Do vậy, diện tích trồng, năng suất và sản lượng đều giảm mạnh. Hơn nữa giá cả cũng không ổn định, giá năm 2012 đã giảm 30% so với cùng kỳ năm trước. Những yếu tố này đã tác động tới thu nhập của người nông dân trồng điều, mất đi sức hấp dẫn so với các loại cây trồng khác.

Sẽ có quy hoạch chuẩn

Theo đánh giá của Hiệp hội điều, hiện trong tổng số gần 300 đầu mối XK và hàng ngàn cơ sở chế biến điều thì đại đa số đều thua lỗ, khó khăn.Thậm chí rất nhiều DN điều lâm vào cảnh hoạt động không có lãi, thua lỗ nặng, dẫn tới phá sản. Số còn lại hầu hết chỉ sản xuất cầm chừng và không có ý mở rộng sản xuất do không vay được vốn ngân hàng và không có thị trường. Nếu như năm 2011, sản lượng điều xuất khẩu giảm gần 20% so với năm 2010 thì dự kiến năm 2012 sản lượng còn thấp hơn năm 2011.

Các chuyên gia cho rằng, sở dĩ ngành điều gặp những khó khăn như hôm nay là do việc quy hoạch còn chưa chuẩn. Ngay việc có tới 300 dầu mối XK điều như hiện nay là quá nhiều, trong đó phần lớn trong số đó là DNNVV, cơ sở sản xuất nhỏ làm ăn manh mún và không có các chiến lược bài bản. Thậm chí nếu để các DN này tiếp tục làm ăn theo phương thức như hiện nay sẽ khiến cho thị trường điều và những DN lớn bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Do vậy, với lượng XK điều như hiện nay nên giảm số lượng các đầu mối mà nên chú trọng tới chất lượng sản phẩm.

Đứng trước thực trạng như vậy, Hiệp hội Điều VN cũng đã đưa ra mục tiêu Đến năm 2020 chế biến được 220.000 tấn nhân thô, trong đó có 100.000 tấn chế biến sâu; xuất khẩu 120.000 tấn nhân thô, tiêu dùng trong nước 35.000 tấn. Để đáp ứng nhu cầu sản xuất này, Vinacas cho rằng sẽ giữ vững quy hoạch 3 vùng trồng điều Đông Nam bộ, Tây Nguyên, Duyên hải Nam Trung Bộ. Riêng vùng điều Đông Nam Bộ được coi là quan trong nhất vì là vùng thâm canh năng suất cao, nên quy hoạch ổn định khoảng 200.000 ha; hai vùng còn lại đề nghị quy hoạch ổn định khoảng 100.000 – 150.000 ha.

Để khẳng định quyết tâm này, Vinacas đang xây dựng đề án “DN điều XK có điều kiện”, theo đó quy định DN kinh doanh XK điều phải có hệ thống nhà xưởng, công nghệ thiết bị hợp “Quy chuẩn kỹ thuật cơ sở chế biến hạt điều”, đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thức phẩm để trình Chính phủ. Nếu đề án được phê duyệt, điều sẽ trở thành mặt hàng XK có điều kiện giống như mặt hàng gạo hiện nay.

Nguồn:Diễn đàn doanh nghiệp