Tuy nhiên, trong thời gian qua, nhất là sau khi VN gia nhập WTO, những ngành này đã bộc lộ những yếu kém nhất định. Ông Lương Văn Tự –Chủ tịch Hiệp hội Cà phê ca cao Việt Nam cho biết: Mặc dù sản lượng XK cà phê của VN chiếm một thị phần đáng kể trên thị trường quốc tế nhưng chủ yếu là XK thô, chất lượng không đảm bảo tiêu chuẩn quốc tế nên giá trị gia tăng không cao. Năm 2007, trong tổng khổi lượng cà phê do Uỷ ban Điều hành Tổ chức cà phê quốc tế phân loại không đạt tiêu chuẩn thì VN chiếm đến 66%. Chính vì vậy Việt Nam không có được “tiếng nói” trong việc quyết định giá cà phê thế giới.

Trong khi đó ngành điều lại đang bị ảnh hưởng bởi việc áp dụng các chính sách tiền tệ, tỷ giá, tín dụng của nhà nướcđã khiến chi phí sản xuất của doanh nghiệp lên cao, thiếu tiền mặt và ngoại tệ để NK nguyên liệu. Năng suất lao động trong khâu chế biến thấp, thiếu nhân công. Các doanh nghiệp chế biến sản phẩm điều XK chủ yếu ở dạng sơ chế, không có nhiều nhà máy sản xuất sản phẩm hạt điều có giá trị gia tăng cao phục vụ XK. Còn ngành hồ tiêu cũng đang đối mặt với những thách thức không nhỏ như chất lượng VSATTP, chưa xây dựng được nhiều vùng nguyên liệu tập trung có thương hiệu trên thị trường quốc tế mặc dù hồ tiêu VN cũng chiếm thị phần lớn trên thị trường quốc tế

Tại hội thảo “Đánh giá tác động 2 năm gia nhập WTO đối với nền kinh tế Việt Nam - Ngành cà phê, ca cao, hồ tiêu, hạt điều” do Bộ Công Thương chủ trì vừa diễn ra tại Hà nội, ông Đặng Lê Nguyên Vũ - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Trung Nguyên cho rằng: Cần nâng cao chất lượng cà phê VN nhất là cà phê nhân bằng cách đẩy mạnh công nghệ chế biến sau thu hoạch; nâng cao mức tiêu dùng trong nước nhằm tạo hậu phương vững chắc cho ngành cà phê khỏi những biến động lớn của thị trường XK. Nhà nước nên có những chính sách, cơ chế trong việc đẩy mạnh việc đầu tư cho ngành chế biến từ cà phê thô sang dạng cà phê thành phẩm, để nâng cao giá trị gia tăng trong XK và hạn chế được XK sản phẩm thô.

Theo ông Nguyễn Thái Học - PCT Hiệp hội Điều VN: Để ngành điều có đủ vốn trong hoạt động sản xuất kinh doanh, cũng như nhập khẩu điều nguyên liệu, Nhà nước nên giảm thuế NK điều thô xuống 0% ( trước là 5-7,5%). Các doanh nghiệp bên cạnh việc đầu tư cải tiến dây chuyền sản xuất, cần đưa nhà máy về các địa phương, sử dụng lực lượng lao động nông nhàn. Để tạo giá trị XK gia tăng cao, trong thời gian tới cần sắp xếp lại các cơ sở chế biến hạt điều theo hướng thành lập các cơ sở chế biến lớn có thiết bị, công nghệ hiện đại để sản xuất ra được những sản phẩm có giá trị gia tăng, đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế; giảm dần các cơ sở chế biến nhỏ lẻ, không đảm bảo VSATTP.

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam cho biết: Để hồ tiêu VN giữ vững được vị trí số một thế giới, các doanh nghiệp XK hồ tiêu cần thực hiện hệ thống chất lượng như phương pháp sản xuất hiệu quả (GMP) và đảm bảo ATVSTP theo tiêu chuẩn quốc tế (HAACP). Ngoài ra phải tập trung đẩy mạnh công tác chế biến để nâng cao chất lượng hạt tiêu. Đặc biệt cần đẩy mạnh XK hạt tiêu trắng (mới chỉ chiếm khoảng 7-10%, lượng XK) thay cho hạt tiêu đen, giá bán chỉ bằng khoảng 1/2 tiêu trắng.

Ông Lương Văn Tự cho rằng: Trong thời gian tới ngành cà phê, hạt điều cần tăng cường việc tiêu thụ sản phẩm ngay tại thị trường nội địa. Hiện khoảng 97% sản lượng điều được XK, tiêu thụ trong nước chỉ chiếm 3%. Trong khi tỷ lệ này ở Ấn Độ là 50% - 50%. Lượng tiêu thụ cà phê nội địa của VN chỉ khoảng 10% sản lượng, trong khi bình quân các nước thành viên ICO lại đạt đến 25,16%. Theo ông Tự , nếu không đẩy mạnh công tác này, các tập đoàn chế biến hạt điều lớn trên thế giới sẽ nắm giữ phần lớn nguồn nguyên liệu tốt và biến các DN Việt Nam thành nơi gia công. Việc đẩy mạnh tiêu dùng trong nước còn có tác dụng giảm bớt sức ép khủng hoảng thừa cho các doanh nghiệp XK VN khi thị trường XK thế giới có biến động.