Bộ Công Thương và Hiệp hội Lương thực Việt Nam vừa họp báo công bố kết quả xuất khẩu gạo 9 tháng đầu năm và định hướng xuất khẩu gạo cho những tháng cuối năm. 

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Thành Biên, Chính phủ không đề ra chỉ tiêu cứng về xuất khẩu gạo trong năm 2010 là bao nhiêu, việc điều hành xuất khẩu gạo sẽ theo hướng linh hoạt sao cho tiêu thụ được gạo hàng hóa trong dân, ổn định thị trường trong nước. Điều quan trọng là các Bộ, ngành, địa phương, Hiệp hội Lương thực và DN xuất khẩu phải theo dõi sát thông tin sản xuất, diễn biến cung cầu lúa gạo trong và ngoài nước, tăng cường việc dự báo và đẩy mạnh công tác phối hợp để kịp ứng phó với các biến động thị trường khi cần thiết.

Nhận định về tình hình xuất khẩu gạo trong 9 tháng đầu năm 2010, ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho rằng, thị trường xuất khẩu gạo có nhiều chuyển biến phức tạp, khó lường trước. Ở thời điểm đầu năm, thị trường xuất khẩu tương đối trầm lắng do dự báo về nguồn cung gạo tăng từ kế hoạch của Thái Lan, khả năng quay trở lại thị trường của Ấn Độ, một số nước nhập khẩu gạo truyền thống của Việt Nam như Philippines, Indonesia chưa thể hiện nhu cầu nhập gạo, các đơn hàng từ thị trường châu Phi, nhất là khu vực Tây Phi đều có số lượng nhập ít. Các khách hàng một mặt ép giá, một mặt đòi hỏi tiêu chuẩn gạo khắt khe, đã ảnh hưởng tiêu cực tới giá gạo xuất khẩu của Việt Nam.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam đã điều hành xuất khẩu gạo linh hoạt để đẩy mạnh các giao dịch xuất khẩu. Cuối tháng 6, Chính phủ ban hành Quyết định 993/QĐ-TTg về việc mua tạm trữ tối đa 1 triệu tấn gạo hàng hóa vụ hè thu, góp phần tăng tiêu thụ và giữ vững giá mua lúa gạo theo hướng có lợi cho nông dân; đồng thời các DN cũng nỗ lực đàm phán ký kết các hợp đồng số lượng lớn. Nhưng đến cuối tháng 7, giá gạo nội địa bắt đầu tăng mạnh, một phần do chủ trương mua tạm trữ phát huy hiệu quả, một phần từ yếu tố tâm lý trước hiện tượng xuất khẩu gạo qua đường biên mậu và tình hình thiên tai dồn dập tại một số nước sản xuất, tiêu thụ, xuất khẩu lương thực như Trung Quốc, Thái Lan, Pakistan, Nga và một số nước Tây Âu…

Khi giá gạo tăng, Hiệp hội đã triển khai duy trì giá sàn xuất khẩu nhằm giãn bớt tiến độ đăng ký hợp đồng sao cho phù hợp với năng lực cung ứng lúa gạo hàng hoá xuất khẩu. Nhờ thế giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đã ở chung mặt bằng với gạo nước xuất khẩu lớn như Thái Lan. Đến 15/ 9, cả nước xuất khẩu gạo đạt sản lượng trên 5 triệu tấn với trị giá FOB là 2,142 tỷ USD (tăng 5,86% về lượng và 10,19% về giá FOB so cùng kỳ 2009). Gạo Việt Nam không những duy trì được các thị trường truyền thống mà còn khai thông được một số thị trường mới. Hiện nhu cầu đối với gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế rất lớn và tiếp tục nhận được sự quan tâm của các đối tác truyền thống như Malaysia, Indonesia, Cuba, Iraq… Gạo thơm và gạo 5% tấm đã khẳng định được chỗ đứng tại thị trường châu Phi, thị trường tiêu thụ gạo thương mại lớn nhất của Việt Nam.

Tuy nhiên, theo ông Phong, tình hình cung cầu lương thực thế giới từ nay đến cuối năm 2010 và đầu năm 2011 còn diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều yếu tố khó lường. Hiệp hội Lương thực Việt Nam đã thống nhất với Bộ Nông nghiệp – Phát triển nông thôn, các địa phương là tiếp tục chỉ đạo sản xuất đúng tiến độ để đảm bảo nguồn cung lúa, gạo cho tiêu dùng nội địa, xuất khẩu và chủ động đảm bảo an ninh lương thực, trong đó cần đẩy mạnh trồng lúa vụ Đông -Xuân có chú ý đến các giống lúa thơm đang được tiêu thụ mạnh với giá tốt trên thị trường. Trong công tác điều hành xuất khẩu gạo từ nay đến cuối năm, các Bộ, ngành, địa phương thống nhất giữ giá lúa tốt theo hướng có lợi cho nông dân, tạo động lực mở rộng sản xuất lúa gạo những tháng cuối năm 2010 và đầu năm 2011. Hiệp hội Lương thực Việt Nam cũng chỉ đạo các DN thành viên có hệ thống phân phối lương thực tại các địa phương, đặc biệt là Tổng công ty Lương thượng miền Nam và miền Bắc đảm bảo lượng gạo tạm trữ đủ để tham gia bình ổn thị trường.  

Dù hạn hán, lũ lụt, xâm nhập mặn, dịch bệnh liên tục xảy ra, nhưng theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sản xuất lúa năm 2010 dự kiến đảm bảo kế hoạch với sản lượng khoảng 39 triện tấn, riêng vùng ĐBSCL dự kiến đạt khoảng 21 triệu tấn (tăng 400 ngàn tấn so năm 2009). Sản lượng lúa tại ĐBSCL tăng chủ yếu do mở rộng diện tích gieo cấy nên đã bù đắp số lượng giảm tại khu vực phía Bắc do thiên tai.