Trước đó, vào tháng 2 năm 2024, Bộ Nông nghiệp và Chăn nuôi Brazil (MAPA) đã thông báo về việc tạm dừng nhập khẩu cá Việt Nam để đánh giá lại quy trình kiểm dịch y tế hiện hành trước nguy cơ tiềm ẩn lây nhiễm vi-rút TiLV (Tilapia tilapinevirus) - một căn bệnh truyền nhiễm và dễ lây lan ở cá - bên cạnh các hoạt động công nghiệp được cho rằng “không tuân thủ các tiêu chuẩn y tế của Brazil”. Từ tháng 11 năm 2023 đến tháng 2 năm 2024, chính phủ Brazil đã cấp 22 giấy phép nhập khẩu phi lê cá rô phi từ Việt Nam và từ chối hai giấy phép khác. Chỉ có một chuyến hàng được thông quan vào Brazil vào tháng 12 năm 2023.

Trong một tuyên bố, Hiệp hội Công nghiệp Cá Brazil (Abipesca) cho biết quyết định của MAPA gây lo ngại cho ngành cá rô phi quốc gia, vốn đang phải đối mặt với chi phí sản xuất cao và sự cạnh tranh không lành mạnh từ các thị trường hoạt động trong điều kiện rất khác biệt so với Brazil. Hiệp hội nuôi cá Brazil (Peixe BR) cũng đã đưa ra tuyên bố trong đó họ coi quyết định của Mapa là "thiếu thận trọng".

Trước những phản ứng mạnh mẽ cùng lo ngại của các Hiệp hội Brazil về việc nhập khẩu cá rô phi có thể gây ảnh hưởng cho chuỗi thủy sản quốc gia, Chính phủ Brazil cho biết việc cho phép nhập khẩu cá rô phi là một quyết định “không thể đảo ngược”, là một phần trong các cuộc đàm phán của Chính phủ nước này vào cuối tháng 3 nhằm mở cửa thị trường thịt bò Việt Nam. Về mặt kỹ thuật, Bộ Nông nghiệp và Chăn nuôi Brazil cho biết thông báo dỡ lệnh đình chỉ nhập khẩu này “không ảnh hưởng đến tiêu chuẩn cao về phòng vệ sức khỏe quốc gia”.

Dựa trên Phân tích rủi ro nhập khẩu (ARI) được tiến hành sau các cảnh báo của ngành thủy sản trong nước vào năm 2024 liên quan đến khả năng xâm nhập của vi-rút TiLV thông qua nhập khẩu, MAPA kết luận rằng rủi ro khi nhập khẩu phi lê cá rô phi là không đáng kể, vì khả năng tiếp xúc được coi là không đáng kể và đối với cá nguyên con, khả năng tiếp xúc là rất thấp và thường có biện pháp quản lý. Đồng thời, MAPA cho biết năm 2020, quy trình thiết lập các yêu cầu về sức khỏe nhập khẩu áp dụng đối với việc nhập khẩu cá tươi, ướp lạnh hoặc đông lạnh và cá đã moi ruột từ nuôi trồng thủy sản để làm thực phẩm cho con người đã được cập nhật. Các yêu cầu này được xây dựng trên cơ sở kỹ thuật và hài hòa với các hướng dẫn của Bộ luật Sức khỏe Động vật Thủy sản của Tổ chức Thú y Thế giới (WHO).

Thương vụ Việt Nam tại Brazil cho biết, các cuộc đàm phán tiếp theo giữa hai Bên sẽ tập trung vào việc hoàn thành các bước kỹ thuật cuối cùng để Brazil cho phép nhập khẩu tất cả các loại sản phẩm cá tra phi lê theo tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế công nhận. Đổi lại, phía Việt Nam sẽ mở cửa cho sản phẩm thịt bò của Brazil. Sản phẩm nội tạng bò của Brazil và sản phẩm tôm các loại của Việt Nam (bao gồm cả tôm nguyên con chưa qua xử lý nhiệt) sẽ tiếp tục được đàm phán trong thời gian tiếp theo.

Trong bối cảnh tình hình thế giới có nhiều biến động và hàng xuất khẩu trong nước cần tìm thị trường thay thế, việc mở cửa thị trường Brazil cho sản phẩm cá tra và có thể xuất khẩu trở lại sản phẩm cá rô phi sẽ mang đến nhiều cơ hội cho doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản, qua đó góp phần nâng cao kim ngạch xuất khẩu nói chung, từng bước cân bằng cán cân thương mại và hướng tới mục tiêu đưa kim ngạch thương mại song phương đạt 15 tỷ USD vào năm 2030. Tuy nhiên, việc hoàn thành các vấn đề kỹ thuật để mở cửa thị trường chỉ là bước khởi đầu, các cơ sở chế biến thủy sản trong Danh sách xuất khẩu sang Brazil cần chủ động cập nhật, nghiên cứu và tổ chức thực hiện đúng quy định trong quá trình sản xuất, chế biến thủy sản và sản phẩm thủy sản xuất khẩu thị trường Brazil.

Thương vụ Việt Nam tại Brazil