Thị trường liên tục giảm mạnh

Theo Báo cáo thị trường tài chính tiền tệ tháng 4 do SSI Retail Research vừa công bố, sau khi tăng trưởng mạnh mẽ trong quý 1 vượt xa các thị trường trên thế giới, VN-Index thiết lập mức đỉnh mới ở 1.204,33 điểm vào phiên ngày 9/4, tăng 220 điểm (+22,4%) so với cuối năm 2017, và tăng +49% chỉ trong vòng 6 tháng. Từ đó, thị trường liên tục giảm mạnh, VN-Index rơi trở lại ngưỡng 1.050,26 điểm vào cuối tháng 4, mất 154 điểm (-12,8%) từ mức đỉnh vừa mới thiết lập. Dưới áp lực bán rất mạnh, thị trường không thể tăng nổi 2 phiên liên tiếp và nhiều bẫy bull trap liên tục được tạo ra. Tổng giá trị vốn hóa tính trên 3 sàn đã giảm 20 tỷ USD, về 173 tỷ USD.

Các thống kê của SSI cho thấy, đợt giảm tháng 4 ghi nhận ảnh hưởng rõ nét của nhóm cổ phiếu ngân hàng lên chỉ số chung. Từ ngày 10-26/4, hầu hết cổ phiếu ngân hàng cùng sụt giảm mạnh. Ngoại trừ TPB, EIB và NVB, các cổ phiếu còn lại đều giảm sâu hơn VN-Index (-13,24%), trong đó các mã trụ cột VCB, CTG, VPB, MBB đều giảm hơn -20%, và kéo VN-Index giảm -62,8 điểm trong tổng số -159,5 điểm giảm. Tổng giá trị vốn hóa của nhóm ngân hàng chiếm 24% toàn sàn nhưng đóng góp tới 39% điểm số giảm của VN-Index. Hơn thế nữa, nhóm ngân hàng cũng là nhóm ngành chính dẫn dắt tâm lý thị trường và gây nhiều ảnh hưởng lên các nhóm ngành khác.

Theo SSI, trong bối cảnh kết quả kinh doanh cũng như các chỉ số vĩ mô quý 1 tích cực, sự lao dốc của thị trường chứng khoán đã gây ra tâm lý hoang mang và mất phương hướng cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, nếu nhìn ở góc độ định giá thì nguyên nhân của đợt sụt giảm sẽ trở nên sáng tỏ.

Trong tháng 4 vừa qua, xét riêng giá trị khớp lệnh, nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN) đã bán ròng -3 nghìn tỷ và bán tiếp -1,8 nghìn tỷ chỉ trong 3 ngày sau dịp nghỉ lễ. Như vậy, tính từ tháng 2, NĐTNN đã bán ròng -8,4 nghìn tỷ, nhiều hơn giá trị mua ròng trong tháng 1 là +5,3 nghìn tỷ. Khi cơn hưng phấn của thị trường dâng cao, sự đảo chiều của dòng vốn nước ngoài ít được nhà đầu tư trong nước chú ý. Tuy nhiên khi NĐTNN bán ròng 3 tháng liên tiếp, nhà đầu tư trong nước đã nhận thấy tầm ảnh hưởng của dòng vốn này.

Nhóm cổ phiếu bị bán ròng nhiều nhất trong tháng 4 là bất động sản với VIC bị bán ròng -2,1 nghìn tỷ (chỉ tính giao dịch khớp lệnh). Đây có thể coi là một nguyên nhân khiến cổ phiếu vốn hóa lớn nhất thị giảm điểm, tạo áp lực lên thị trường chung. Ngoài VIC, xu hướng bán ròng mạnh còn thể hiện rõ ở nhiều cổ phiếu trụ khác như VCB, VJC, NVL và MSN.

Khó có một lý giải đầy đủ về nguyên nhân khiến NĐTNN gia tăng bán ròng trong tháng 4. Một điều tương đối dễ nhận thấy là xu hướng bán ròng đã xuất hiện vào đầu tháng 2, thời điểm TTCK thế giới giảm mạnh, cục diện kinh tế và lãi suất trên thế giới thay đổi khi chính quyền của Donald Trump quyết liệt thực thi các chính sách bảo vệ các doanh nghiệp Mỹ. Khả năng FED nâng lãi suất nhanh hơn so với dự kiến và rủi ro về cuộc chiến thương mại lan rộng rất có thể đã có ảnh hưởng đến quyết định của NĐTNN. Bên cạnh đó, việc có thêm nhiều cổ phiếu vốn hóa lớn IPO và lên niêm yết cũng có thể dẫn đến việc cơ cấu lại danh mục của các quỹ nước ngoài.

Ngược với xu hướng bán ròng trên sàn của NĐTNN, dòng tiền ở các quỹ ETF đang cho những dấu hiệu tích cực hơn. Quỹ VFM VN30 không còn bị rút vốn và thay vào đó dòng tiền được ghi nhận vào trở lại quỹ từ cuối tháng 4 và liên tục trong những phiên đầu tháng 5. Quỹ VanEck bị rút vốn nhưng không liên tục. Tổng cộng trong tháng 4, các quỹ ETF đã thu hút được thêm 107 tỷ, đảo ngược dòng vốn sau khi bị rút hơn 930 tỷ đồng trong tháng 3.

Trong bối cảnh thị trường cơ sở rơi vào xu hướng giảm và biến động mạnh trong phiên, chứng khoán phái sinh đã phát huy lợi thế giao dịch hai chiều để tạo thêm cơ hội cho nhà đầu tư. Kể từ đầu năm 2018 thị trường cơ sở đã trải qua 2 đợt giảm vào tháng 2 và tháng 4, đây cũng là những giai đoạn chứng khoán phái sinh lên ngôi với thanh khoản tăng mạnh.

Trong đợt giảm tháng 4, giá trị giao dịch của thị trường phái sinh đã tăng gấp 3 lần từ mức bình quân hơn 2.000 tỷ hồi đầu tháng lên mức 6.000 tỷ, đạt đỉnh với giá trị 7.100 tỷ trong phiên ngày 3/5, gần bằng giá trị giao dịch trên thị trường cơ sở là 7.300 tỷ đồng. Thị trường phái sinh đã thu hút một lượng vốn đáng kể từ thị trường cơ sở và chủ yếu từ khối nhà đầu tư trong nước.

Các chuyên gia của SSI cho rằng, thị trường phái sinh giai đoạn này đóng vai trò là phương án đầu cơ ngắn hạn thay thế cho thị trường cơ sở, mà vẫn chưa thể hiện được vai trò phòng vệ rủi ro.