Hội thảo “Đơn giản hóa thủ tục kiểm tra hàm lượng formaldehyde đối với sản phẩm dệt may” diễn ra ngày hôm qua tại TP.HCM do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư cộng tác với Dự án quản trị nhà nước nhằm tăng trưởng toàn diện của Cơ quan phát triển quốc tế Mỹ (USAID GIG) chủ trì “nóng” như lửa bởi các bức xúc của rất nhiều doanh nghiệp (DN) ngành may - ngành dự kiến năm nay mang về cho đất nước 28 tỉ USD từ xuất khẩu.

Chuyện bắt đầu từ năm 2009, Bộ Công thương ban hành Thông tư 32 qui định một số vấn đề về kiểm dịch thực vật có nêu vấn đề kiểm tra hàm lượng formaldehyde trên các sản phẩm dệt may, quy định tạm thời về giới hạn cho phép đối với hàm lượng formaldehyde, các amin thơm trên sản phẩm dệt may. Dù được ban hành “tạm thời” nhưng kéo dài tới 6 năm đã gây tốn kém tiền tỉ cho các DN.

Tay cầm chặt xấp hồ sơ dày chứa tất cả các công văn đã gửi các ban ngành, sắc mặt bừng bừng nóng, bà Phạm Kiều Oanh, Phó tổng giám đốc Công ty CP may Nhà Bè (NBC), cho hay 5 - 6 năm nay, công ty đã bỏ nhiều công sức làm biết bao công văn kêu lên Bộ Công thương về thủ tục kiểm tra hàm lượng formaldehyde theo quy định trong Thông tư 32 nhưng hầu như không thay đổi được gì. Từ năm 2010, nhằm tiết giảm chi phí, NBC đã mở công ty tự vận chuyển, bốc dỡ và làm các thủ tục hải quan, đến nay đã quán xuyến 80% các lô hàng nhập về của mình. 9 tháng đầu năm, NBC có 116 lô hàng nhập khẩu cho loại hình kinh doanh, chi phí kiểm dịch là 10.724 USD, quy ra mỗi lô hàng là 92,44 USD; còn chi phí cho thủ tục tại nơi nhập khẩu (local charge) chỉ tốn có 5.798 USD, tương đương 49,98 USD/lô hàng. "Có nghĩa là chúng tôi đang phải trả cho chi phí kiểm dịch gấp đôi chi phí làm thủ tục thông quan nội địa", bà Oanh bức xúc.

Sáu năm nay chưa lô hàng NBC nào bị “dính”. Tôi chạy lên hỏi Tổng cục Hải quan và một số chi cục, rằng từ khi có Thông tư 32 đã bắt được ông nào vượt hàm lượng formaldehyde chưa? Không bắt được ông nào hết thì sao cứ tiếp tục? BàPhạm Kiều Oanh, Phó tổng giám đốc Công ty CP may Nhà Bè

Trước đó, 7 tháng trong năm 2014 NBC nhập về 63 lô hàng, chi phí kiểm dịch hết 6.114 USD, phí local charge là 3.477 USD, quy ra chi phí kiểm dịch 97 USD/lô hàng, còn phí local charge là 55 USD/lô hàng. Không những vậy, hàng về phải mất 3 ngày mới được thông quan. “Tôi hỏi nhân viên sao có những lô tăng thêm 700.000 đồng thì được trả lời, muốn lấy kết quả gấp giá tăng. Sáu năm nay chưa lô hàng NBC nào bị “dính”. Tôi chạy lên hỏi Tổng cục Hải quan và một số chi cục, rằng từ khi có Thông tư 32 đã bắt được ông nào vượt hàm lượng formaldehyde chưa? Không bắt được ông nào hết thì sao cứ tiếp tục? Tôi mệt mỏi lắm rồi”, bà Oanh than.

Ông Nguyễn Công Nghiêm, Giám đốc bộ phận xuất nhập khẩu - Công ty Maison, cũng bức xúc cho biết chi phí kiểm một mẫu hàng là 1.670.000 đồng, thêm 700.000 đồng nếu lấy nhanh trong ngày. Trung bình mỗi lô hàng ít thì kiểm 3 - 4 mẫu, nhiều đến 7 mẫu. Tổng chi phí kiểm dịch của Maison gần 3 tỉ đồng/năm. Quan trọng là phí lưu kho lưu bãi của DN tăng đột biến. Trong suốt 6 năm từ khi Thông tư 32 ra đời, Maison không có vi phạm nào trong kiểm dịch, vậy mà lô hàng nào về cũng bị kiểm, “không tha”.

Các DN ở xa còn khốn đốn vì tốn thêm nhiều chi phí. Đại diện Công ty Chingluh VN (Bến Lức, Long An), có khách hàng lớn là Nike, cũng cho hay thường nhập vải với lượng ít làm giày mẫu thử, không đưa ra thị trường, đều đưa ra giám định. Chi phí hằng tháng 40 - 50 triệu đồng và “ngày càng tăng” vì làm nhanh phải thêm 700.000 đồng. Mỗi lần giám định công ty phải cho xe từ Long An lên TP.HCM rước nhân viên giám định xuống kiểm tra, rồi chở về. Chingluh cũng chưa lần nào vi phạm, nhưng 6 năm nay mỗi lô hàng về đều phải mang đi giám định.

Trước phản ứng của các DN, bà Phạm Thu Giang, Phó vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ Công thương), cho biết dự thảo sửa đổi Thông tư 32 đã được gửi lấy ý kiến các bộ, ngành, hiệp hội và đã nhận được đầy đủ phản hổi.

Về phản ứng của DN, bà Giang biện minh formaldehyde, các amin thơm là những chất có khả năng gây ung thư, các nước đều kiểm soát. Trung Quốc, Nhật đã đưa vào luật. Còn việc lấy nhiều mẫu vì theo tiêu chuẩn cắt mẫu cách mép vải 2m, nếu không sẽ ảnh hưởng đến kết quả. Còn vì sao phát hiện ít mà vẫn kiểm tra, theo bà Giang, việc thay hóa chất rất đơn giản và sử dụng hóa chất này sẽ khiến giá đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng so với giá không đảm bảo sức khỏe người tiêu dùng chênh nhau rất lớn. “Dự thảo sửa đổi Thông tư 32 đã rất nới so với luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa”, bà Giang khẳng định.

Không đồng tình với ý kiến này, ông Phạm Thanh Bình, chuyên gia tư vấn dự án USAID GIG, cho rằng Thông tư 32 với nhiều bất cập, cần sớm được thay thế bằng một văn bản khác. Nhiều DN nhận xét đây là một loại “giấy phép con”, việc kiểm tra chỉ là hình thức. Trong nhiều trường hợp, để hợp thức hóa việc thực hiện quy định này, DN đành phải làm theo cách đối phó. Ví dụ để có mẫu cho kiểm tra loại vải bọc mặt chiếc ghế nhập khẩu, không thể cắt vải ở mặt ghế nhập khẩu ra, họ ra cửa hàng mua mẫu vải rồi nộp cho đơn vị kiểm tra.

Đại diện Cục Hải quan Đồng Nai cũng nhìn nhận, Thông tư 32 chỉ là quy định “tạm thời”, nhưng lại tồn tại tới 6 năm mà chưa được thay thế bằng một quy định chính thức để tháo gỡ khó khăn cho một ngành sản xuất lớn.

“Càng sớm sửa Thông tư 32 càng có lợi cho DN tăng sức cạnh tranh”, ông Nghiêm (Công ty Maison) nói. Còn bà Phạm Kiều Oanh thì có vẻ buông xuôi: “Dự thảo sửa đổi có cũng như không. Tôi chưa đồng ý với dự thảo. Bao năm nay không giải quyết tôi đã chán lắm rồi, không kêu nữa”.

Thông tư 32 (sửa đổi) dự kiến sẽ ban hành cuối tháng 9 này, song đến nay vẫn chưa được lòng các DN. Bà Đặng Phương Dung, Phó chủ tịch Hiệp hội Dệt may VN, đánh giá dự thảo sửa đổi rất dài trong khi không giải quyết được khó khăn cho DN: vẫn chờ đợi giám định, phát sinh chi phí kiểm định, lưu kho bãi rất lớn. Các quy định về cơ bản vẫn như cũ: miễn kiểm tra đối với hàng mẫu, hàng phục vụ nghiên cứu khoa học, hàng triển lãm hội chợ...; Các tiêu chí xét giảm chưa được tính đến yếu tố chấp hành tốt pháp luật của DN. Trong khi đó, tỷ lệ kết quả kiểm định đa số là đạt yêu cầu, vì sao lại lãng phí công sức vào việc ngăn chặn này trong lúc các DN đang cần sự giúp đỡ, hỗ trợ trong cải cách thủ tục hành chính?