Hai tháng đầu năm chứng kiến căng thẳng thương mại Mỹ - Trung gia tăng trở lại khi Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thuế bổ sung 10% đối với hàng hóa Trung Quốc. Điều này đã chấm dứt xu hướng đẩy mạnh xuất khẩu trước khi các biện pháp thuế quan có hiệu lực, trong khi hoạt động sản xuất cũng chậm lại do kỳ nghỉ Tết Nguyên đán.

Các chuyên gia nhận định, sự sụt giảm nhập khẩu phản ánh việc Trung Quốc bắt đầu giảm bớt nhu cầu đối với các mặt hàng chiến lược, nhằm tập trung đối phó với căng thẳng thương mại dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump nhiệm kỳ hai.

"Sự sụt giảm nhập khẩu được ghi nhận ở nhiều mặt hàng như ngũ cốc, quặng sắt và dầu thô, và có thể liên quan đến việc Trung Quốc đang cân nhắc xây dựng kho dự trữ chiến lược," ông Xu Tianchen, chuyên gia kinh tế cấp cao tại Economist Intelligence Unit, cho biết.

"Trung Quốc có thể đã nhập khẩu quá nhiều trong năm 2024 và cần giảm bớt khối lượng mua vào. Điều này đặc biệt đúng với quặng sắt, khi sản lượng thép hiện tại đã vượt quá nhu cầu thực tế của nền kinh tế", ông nói thêm.Cho đến nay, xuất khẩu vẫn là điểm sáng của nền kinh tế Trung Quốc trong bối cảnh niềm tin của doanh nghiệp và người tiêu dùng suy yếu do khủng hoảng nợ trong lĩnh vực bất động sản kéo dài.

Số liệu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc công bố ngày 7/3 cho thấy nhập khẩu của Trung Quốc đã giảm 8,4% so với cùng kỳ năm ngoái, trái ngược với dự báo tăng 1% của các chuyên gia kinh tế do Reuters khảo sát. Trong khi đó, xuất khẩu chỉ tăng 2,3%, thấp hơn mức dự báo 5% và giảm mạnh so với mức tăng 10,7% của tháng 12/2024.

"Xuất khẩu chững lại có thể một phần do sự giảm tốc của hoạt động đẩy mạnh xuất khẩu trước thời hạn, vốn diễn ra mạnh mẽ vào cuối năm ngoái nhằm tránh tác động của chiến tranh thương mại. Sự sụt giảm nhập khẩu có thể phản ánh nhu cầu nội địa yếu cũng như sự suy giảm trong nhập khẩu phục vụ sản xuất và tái xuất. Tác động tiêu cực từ thuế quan mới của Mỹ lên hàng hóa Trung Quốc sẽ rõ ràng hơn vào tháng sau", ông Zhang Zhiwei, chuyên gia kinh tế trưởng tại Pinpoint Asset Management, cho biết.

Theo dữ liệu hải quan, nhập khẩu của các doanh nghiệp nhà nước giảm 20,6%, trong khi các doanh nghiệp tư nhân tăng 2,7%, cho thấy Trung Quốc đang tận dụng kho dự trữ thay vì gia tăng nhập khẩu. Nhập khẩu dầu thô của Trung Quốc giảm 5% so với cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, nhập khẩu đất hiếm của Trung Quốc giảm mạnh 24,1% và nhập khẩu đồng cũng giảm 7,2% trong cùng khoảng thời gian. Nhập khẩu quặng sắt giảm 8,4% trong cùng kỳ, do thời tiết ảnh hưởng đến nguồn cung từ Úc.

Giai đoạn đầu năm khép lại với tâm lý lo ngại của các nhà sản xuất Trung Quốc trước đợt thuế quan thứ hai từ Mỹ, chính thức có hiệu lực vào ngày 4/3 khi Tổng thống Donald Trump tăng gấp đôi thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Trung Quốc lên 20%. Trong động thái đáp trả, Bắc Kinh ngay lập tức áp thuế 10-15% lên mặt hàng nông sản Mỹ và hạn chế 25 doanh nghiệp Mỹ hoạt động tại nước này.

Giới chức Trung Quốc đã cam kết ưu tiên tập trung vào kích thích tiêu dùng và nhu cầu nội địa trong năm 2025. Thủ tướng Lý Cường mô tả tình trạng này là "thiếu hụt" và "yếu kém" khi công bố mục tiêu tăng trưởng kinh tế khoảng 5% cho năm nay.

Theo ông Lynn Song, chuyên gia kinh tế trưởng phụ trách Trung Quốc tại ING, nhập khẩu nhiều khả năng sẽ duy trì ở mức thấp trừ khi tiêu dùng và đầu tư tư nhân phục hồi mạnh hơn dự kiến. Trong khi đó, môi trường bên ngoài đang trở nên bất lợi hơn, buộc chính phủ phải thúc đẩy nhu cầu nội địa để đạt mục tiêu tăng trưởng.

Trước viễn cảnh tăng trưởng trì trệ, Bắc Kinh đang xem xét các biện pháp cắt giảm lãi suất và bơm thanh khoản vào hệ thống tài chính thông qua việc giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với các ngân hàng. Tuy nhiên, với tiêu dùng hộ gia đình yếu kém và khủng hoảng bất động sản kéo dài, Trung Quốc cũng phải tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới để ngăn chặn tình hình giảm phát

Chỉ số giảm phát GDP của Trung Quốc dự kiến sẽ ở mức -0,1% vào năm 2025, đánh dấu năm thứ ba liên tiếp ở mức âm. Nếu dự báo này thành hiện thực, đây sẽ là chuỗi giảm phát dài nhất của Trung Quốc kể từ đầu thập niên 1960.