Trong bài phát biểu khai mạc kỳ họp thường niên của Quốc hội Trung Quốc, Thủ tướng Lý Cường cảnh báo rằng: "Những thay đổi chưa từng thấy trong thế kỷ qua đang diễn ra với tốc độ nhanh hơn trên toàn thế giới. Môi trường bên ngoài ngày càng phức tạp và khắc nghiệt có thể gây ảnh hưởng lớn hơn đến Trung Quốc trong các lĩnh vực như thương mại, khoa học và công nghệ”.
Cuộc chiến thương mại với chính quyền của Tổng thống Donald Trump đang đe dọa làm suy yếu nền kinh tế Trung Quốc, trong bối cảnh nhu cầu hộ gia đình liên tục trì trệ và thị trường bất động sản ngập trong nợ đang khiến nền kinh tế ngày càng dễ bị tổn thương.
Ông Trump cũng đã đề xuất áp thuế đối với một loạt quốc gia, gây xáo trộn trật tự thương mại toàn cầu mà Trung Quốc đã dựa vào để phát triển mô hình kinh tế của mình trong nhiều thập kỷ.
Áp lực đang gia tăng đối với các quan chức Trung Quốc trong việc đưa ra các biện pháp kích thích tiêu dùng, nhằm tránh nguy cơ giảm phát và giảm bớt sự phụ thuộc của nền kinh tế vào xuất khẩu và đầu tư.
Bà Tilly Zhang, chuyên gia phân tích tại Gavekal Dragonomics, nhận định: “Lần đầu tiên, việc thúc đẩy tiêu dùng đã trở thành ưu tiên hàng đầu trong các nhiệm vụ chính của năm 2025, thay thế công nghệ khỏi vị trí dẫn đầu thường thấy. Đây không phải là sự thay đổi so với chính sách công nghiệp trước đây, mà là theo đuổi một khuôn khổ kinh tế vĩ mô cân bằng hơn".
Dù vậy, Trung Quốc đã đặt mục tiêu chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng dựa vào tiêu dùng hơn một thập kỷ qua mà chưa có tiến triển đáng kể. Các nhà đầu tư vẫn tỏ ra thận trọng với sự thay đổi này.
Mục tiêu kinh tế năm 2025
Thủ tướng Lý Cường công bố mục tiêu tăng trưởng khoảng 5% cho năm 2025, cùng với kế hoạch thâm hụt ngân sách khoảng 4% sản lượng kinh tế, cao hơn so với năm trước. Điều này xác nhận một báo cáo của Reuters hồi tháng 12/2024.
Ông Lý Cường cũng cho biết Bắc Kinh dự kiến phát hành 1,3 nghìn tỷ nhân dân tệ (179 tỷ USD) trái phiếu kho bạc siêu dài hạn trong năm nay, tăng từ 1 nghìn tỷ nhân dân tệ của năm 2024. Chính quyền địa phương sẽ được phép phát hành 4,4 nghìn tỷ nhân dân tệ trái phiếu đặc biệt, tăng từ 3,9 nghìn tỷ nhân dân tệ.
Riêng Bắc Kinh có kế hoạch huy động 500 tỷ nhân dân tệ để tái cấp vốn cho các ngân hàng nhà nước lớn.
Các nhà phân tích cho rằng việc tăng nợ và chi tiêu nhằm giảm thiểu tác động của thuế quan.
“Chúng tôi cũng kỳ vọng chính quyền sẽ điều chỉnh ngân sách vào giữa năm nếu động lực tăng trưởng bị ảnh hưởng bởi tranh chấp thương mại”, chuyên gia phân tích của ANZ cho biết.
Ngoài 300 tỷ nhân dân tệ được phân bổ cho chương trình trợ cấp tiêu dùng mở rộng đối với xe điện, đồ gia dụng và hàng tiêu dùng, bài phát biểu của Thủ tướng Lý Cường không đưa ra nhiều biện pháp hỗ trợ cụ thể cho hộ gia đình.
Ông Harry Murphy Cruise, chuyên gia tại Moody's Analytics, nhận xét: “Chương trình trợ cấp đã thành công trong việc thúc đẩy chi tiêu cho những mặt hàng này, nhưng ngoài ra, chi tiêu vẫn rất yếu.”
Hệ thống an sinh xã hội hầu như không có thay đổi lớn, với lương hưu tối thiểu hàng tháng chỉ tăng thêm 20 nhân dân tệ, lên 143 nhân dân tệ (20 USD).
Các nhà kinh tế kêu gọi Bắc Kinh đưa ra các biện pháp trợ cấp lớn hơn và củng cố hệ thống phúc lợi vốn còn yếu kém, đồng thời tiến hành tái cấu trúc dài hạn việc phân bổ nguồn lực trong nền kinh tế bằng các biện pháp sâu rộng hơn, nhằm định hình lại hệ thống thuế, đất đai và tài chính.
Hiện tại, chi tiêu hộ gia đình chỉ chiếm dưới 40% sản lượng kinh tế hàng năm – thấp hơn khoảng 20 điểm phần trăm so với mức trung bình toàn cầu, trong khi đầu tư lại cao hơn 20 điểm phần trăm.
Thủ tướng Lý Cường cam kết thu hẹp khoảng cách cung – cầu và cải cách tài khóa để tăng doanh thu địa phương và kích thích chi tiêu hộ gia đình. Một quan chức chính phủ cũng tiết lộ rằng các chính sách cụ thể có thể được công bố vào cuối năm nay.
Thách thức về xuất khẩu
Các nhà sản xuất Trung Quốc, đối mặt với nhu cầu yếu trong nước và điều kiện khắc nghiệt hơn ở Mỹ, đang đồng loạt tìm kiếm thị trường xuất khẩu thay thế.
Họ lo ngại rằng động thái này sẽ làm trầm trọng thêm cuộc chiến giá cả, khiến lợi nhuận suy giảm và có thể kích động các quốc gia dựng hàng rào thương mại để bảo vệ ngành công nghiệp nội địa.
Washington đến nay đã tăng thêm 20 điểm phần trăm vào các mức thuế hiện có đối với hàng hóa Trung Quốc, với mức tăng 10 điểm gần nhất có hiệu lực vào ngày 4/3, khiến Bắc Kinh đáp trả.
Ông Dave Fong, chủ một doanh nghiệp sản xuất cặp sách, gấu bông, văn phòng phẩm và đồ điện tử tiêu dùng, chia sẻ: “Chúng tôi lo ngại rằng họ sẽ lại tăng thêm 10%, rồi lại thêm 10% nữa. Đó thực sự là một vấn đề lớn.”
Tăng trưởng 5% của Trung Quốc năm 2024, đạt được nhờ gói kích thích vào cuối năm, nằm trong nhóm cao nhất thế giới, nhưng tác động của nó đến đời sống người dân vẫn chưa rõ nét.
Dù Trung Quốc có thặng dư thương mại hàng năm lên tới hàng nghìn tỷ USD, nhiều người dân vẫn phàn nàn về công việc và thu nhập không ổn định khi các doanh nghiệp phải giảm giá – và cắt giảm chi phí – để duy trì tính cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
"Việc tiếp tục mở rộng thặng dư thương mại không còn là chiến lược tốt nữa, vì vậy chúng ta cần dựa vào nhu cầu nội địa để tăng trưởng", ông Andrew Xia, nhà kinh tế trưởng tại Shangshan Capital Group, nhận định.
Nguồn:Vinanet/VITIC/Reuters