Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA), có hiệu lực từ tháng 8/2020, đã thúc đẩy xuất khẩu cà phê Việt Nam sang EU.

Theo số liệu Hải quan Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu cà phê trong tháng 9/2025 đã bật tăng lên 35.591 tấn, trị giá 188,6 triệu USD, tăng 6,2% về lượng và 9,7% về giá trị so với tháng trước, đồng thời tăng mạnh so với cùng kỳ năm ngoái. Tính chung 9 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu cà phê sang EU đạt hơn 516,5 nghìn tấn, trị giá 2,914 triệu USD, tăng 19,5% về lượng và 74,3% về giá trị so với cùng kỳ 2024, chiếm 41,5% tổng xuất khẩu cà phê Việt Nam. Giá xuất khẩu bình quân tháng 9/2025 đạt 5.299 USD/tấn, tăng 3,37% so với tháng trước nhưng giảm 6,54% so với cùng kỳ năm ngoái; 9 tháng đầu năm đạt 5.528 USD/tấn, tăng 45,7% so với 2024.Ý, Đức và Tây Ban Nha là các nước nhập khẩu lớn nhất. Chủng loại xuất khẩu chủ yếu là cà phê chưa rang, chưa khử caffein, đạt 164,3 triệu USD trong tháng 9/2025 và 2,598 tỷ USD trong 9 tháng, chiếm 89% tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê sang EU.

Theo số liệu từ Cục hải Quan Việt Nam, xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang EU đã có bước nhẩy vọt kể từ khi EVFTA có hiệu lực (tháng 8/2020). Từ mức khoảng 64 triệu USD hồi tháng 8/2020, kim ngạch xuất khẩu cà phê Việt Nam sang EU đã tăng nhảy vọt lên mức đỉnh cao 466 triệu USD vào tháng 3/2025, tăng 7,2 lần. Sau đó, từ tháng 4/2025 đến tháng 8/2025, kim ngạch đã liên tiếp sụt giảm. Tuy nhiên, sang tháng 9/2025, xuất khẩu đã bật tăng mạnh so với tháng liền trước, tăng gần 10% về giá trị. Cơ cấu xuất khẩu cà phê sang các thị trường thành viên trong EU đã có nhiều thay đổi. Tuy nhiên, ba nước nhập khẩu hàng đầu vẫn lần lượt là Đức, Ý và Tây Ba Nha.

Theo số liệu từ Hải Quan Việt Nam, giá cà phê Việt Nam xuất khẩu sang EU đã tăng gần gấp 3 lần trong thời gian từ tháng 1/2020 đến tháng 8/2025 với mức giá cao nhất đạt được vào tháng 10/2024 là 5.859 USD/tấn. Chín tháng đầu năm nay, sau khi đạt 5.804,6 USD/tấn vào tháng 3/2025, giá liên tục sụt giảm và đảo chiều tăng nhẹ vào tháng 9/2025 so với tháng 8/2025.

Theo số liệu của Trung tâm thương mại quốc tế (ITC) của WTO, xuất khẩu cà phê khử cafein mã HS 090112 của Việt Nam vào EU trong 5 năm từ 2020 đến 2024 đã tăng 289%. Tốc độ tăng trưởng trung bình hơn 40%/năm, cao hơn nhiều so với tốc độ tăng của hầu hết các nước xuất khẩu vào EU. Xuất khẩu tăng liên tiếp trong thời gian này cho thấy khả năng cạnh tranh rất lớn của loại cà phê này của Việt Nam trên thị trường EU. Đức là nước dẫn đầu chỉ tăng 30% trong thời gian này.

Thứ hạng tăng rõ rệt,Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 2, sát ngay sau Đức, và bỏ xa Tây Ban Nha, Hà Lan, Mexico, Bỉ, Brazil, vốn là các nhà cung cấp truyền thống của EU. Việt Nam và Hà Lan là hai nước có tốc độ tăng trưởng cao nhất, nhưng Việt Nam có quy mô lớn hơn nhiều, thể hiện sức bật vượt trội.

Dự kiến giá xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang EU sẽ giữ ở mức cao trong những tháng cuối năm do giá thế giới vẫn đang hỗ trợ và Việt Nam đã tận dụng được thuế thấp từ EVFTA. Khối lượng xuất khẩu cà phê có khả năng tăng nhẹ nhưng không đột biến do vụ thu hoạch lớn đã diễn ra, nguồn hàng thời vụ sắp tới có thể giảm so với đầu năm. Doanh nghiệp cần đẩy mạnh các sản phẩm chế biến sâu hoặc đặc sản để tận dụng tốt hơn thị trường EU.

Chất lượng, thương hiệu, truy xuất nguồn gốc sẽ là yếu tố cạnh tranh lớn tác động tới xuất khẩu cà phê Việt Nam. Nếu các doanh nghiệp Việt Nam cải thiện được điều này, thì có thể tăng được giá trị xuất khẩu (chứ không chỉ khối lượng).

Thị trường EU có thể yêu cầu nhà xuất khẩu Việt Nam tuân thủ thêm các tiêu chuẩn môi trường, xã hội (ví dụ: EUDR), doanh nghiệp cần chuẩn bị sớm để tránh bị loại khỏi chuỗi cung ứng EU.

Nếu giá thế giới bắt đầu điều chỉnh hoặc nguồn cung từ các nước khác tăng lên, Việt Nam sẽ cần linh hoạt trong việc giảm chi phí, chuyển sang thị trường cạnh tranh thấp hơn, hoặc tăng sản phẩm chế biến sâu để giữ được lợi nhuận.

Tuân thủ tiêu chuẩn EU: Đảm bảo sản phẩm đáp ứng các quy định về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, an toàn thực phẩm, và các tiêu chuẩn bền vững như EU Deforestation Regulation (EUDR), Rainforest Alliance, Fairtrade, Organic (hữu cơ).

Phát triển vùng nguyên liệu bền vững: Mở rộng diện tích trồng cà phê đạt chứng nhận bền vững (4C, UTZ, Rainforest Alliance...) và hỗ trợ nông dân áp dụng canh tác hữu cơ, giảm phát thải carbon.

Tăng cường truy xuất nguồn gốc điện tử: Ứng dụng mã QR, blockchain hoặc hệ thống số hóa để minh bạch chuỗi cung ứng – yếu tố bắt buộc để xuất khẩu vào EU khi EUDR có hiệu lực.

Giảm tỷ trọng cà phê nhân thô (hiện chiếm gần 90% xuất khẩu sang EU), tăng tỷ trọng cà phê rang xay, hòa tan, viên nén.

Đầu tư công nghệ chế biến sâu: Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư dây chuyền hiện đại, hợp tác với các đối tác châu Âu trong chế biến, đóng gói và xây dựng thương hiệu.

Phát triển sản phẩm đặc sản (specialty coffee): Nâng cao giá trị và hình ảnh cà phê Việt Nam qua sản phẩm chất lượng cao, mang chỉ dẫn địa lý (như Cà phê Buôn Ma Thuột, Cầu Đất…).

Đẩy mạnh truyền thông và xúc tiến thương mại: Tham gia các hội chợ, triển lãm quốc tế (như World of Coffee, Biofach...), tổ chức “Tuần lễ cà phê Việt Nam” tại các nước EU.

Phát triển nhận diện thương hiệu quốc gia “Vietnamese Coffee”: Gắn với hình ảnh cà phê bền vững, chất lượng, thân thiện môi trường.

Hợp tác với các nhà rang xay và chuỗi bán lẻ EU để xây dựng thương hiệu Việt trong các chuỗi cà phê và siêu thị châu Âu.

Khai thác ưu đãi thuế quan từ EVFTA: 100% dòng thuế cà phê đã được xóa bỏ, giúp tăng sức cạnh tranh so với đối thủ ngoài khối.

Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ: Cung cấp thông tin, tư vấn về quy tắc xuất xứ, chứng nhận và tiêu chuẩn kỹ thuật của EU.

Thúc đẩy hợp tác công – tư (PPP) trong sản xuất và xuất khẩu cà phê bền vững, tận dụng các chương trình của EU và các tổ chức quốc tế (như GIZ, IDH).

Cải thiện hạ tầng logistics chuyên biệt cho cà phê (kho bảo quản, trung tâm rang xay, hệ thống vận chuyển lạnh khi cần).

Giảm chi phí vận tải và giao nhận bằng cách mở rộng tuyến vận chuyển trực tiếp sang EU, tránh trung chuyển qua Singapore hay Trung Đông.

Thiết lập trung tâm phân phối (hub) tại các nước như Đức, Bỉ, Hà Lan để rút ngắn thời gian giao hàng và tối ưu chi phí lưu kho.

Đào tạo kỹ năng xuất khẩu, tiếp cận thị trường EU về pháp lý, marketing, thương lượng và thương mại điện tử xuyên biên giới.

Ứng dụng thương mại điện tử B2B và B2C (qua các nền tảng như Alibaba, Amazon EU, EBay, hay trang riêng) để mở rộng kênh bán hàng.

Xây dựng liên kết chuỗi giữa doanh nghiệp xuất khẩu, hợp tác xã và nông dân để kiểm soát chất lượng và chia sẻ lợi ích công bằng.

Thúc đẩy cà phê carbon thấp, áp dụng mô hình nông nghiệp tuần hoàn.

Đa dạng hóa sản phẩm phụ từ cà phê (vỏ cà phê, bã cà phê, tinh dầu...) để tăng giá trị và giảm lãng phí.

Báo cáo minh bạch về ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) để đáp ứng yêu cầu từ các nhà nhập khẩu và người tiêu dùng EU.

Tóm lại, bên cạnh việc tận dụng các ưu đãi thuế quan trong EVFTA, các doanh nghiệp cần tập trung vào việc nâng cao chất lượng, phát triển các dòng sản phẩm cà phê đặc sản và tuân thủ các tiêu chuẩn bền vững để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường EU.