Ngày 17/10, khảo sát tại các chợ đầu mối khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) cho thấy mặt bằng giá gạo nguyên liệu ít biến động. Trong đó, gạo OM 18 giảm nhẹ 100 đồng/kg, xuống còn 8.400 – 8.600 đồng/kg. Trong khi đó, gạo IR 504 vẫn giữ mức ổn định, dao động 7.900 – 8.050 đồng/kg. 

Ở nhóm phụ phẩm, tấm loại 2 tiếp tục đi ngang trong khoảng 7.150 – 7.250 đồng/kg, còn cám gạo duy trì quanh 6.850 – 7.000 đồng/kg. Việc giá gạo nguyên liệu và phụ phẩm nhìn chung ổn định giúp nông dân và doanh nghiệp phần nào yên tâm hơn trong bối cảnh xuất khẩu gặp nhiều biến động.

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), tính đến ngày 16/10, giá gạo trắng 5% tấm của Việt Nam vẫn được chào bán ở mức 372 – 376 USD/tấn, không thay đổi so với hôm trước. Gạo thơm 5% tấm dao động trong khoảng 420 – 450 USD/tấn, còn gạo Jasmine duy trì quanh 486 – 490 USD/tấn.

Trên thị trường quốc tế, gạo trắng 5% tấm của Ấn Độ được niêm yết ở mức 364 – 368 USD/tấn, của Pakistan khoảng 347 – 351 USD/tấn, trong khi gạo 5% tấm của Thái Lan thấp nhất với 335 – 339 USD/tấn. Như vậy, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đang cao hơn so với nhiều đối thủ, phản ánh chất lượng và thương hiệu đã được nâng tầm, nhưng cũng đồng thời gây áp lực cạnh tranh trong bối cảnh thị trường tiêu thụ bị thu hẹp.

Dù giá gạo trong nước và xuất khẩu giữ ổn định, ngành gạo Việt lại đối diện thách thức lớn từ chính sách nhập khẩu của các thị trường truyền thống. Philippines – khách hàng lớn nhất – đã quyết định tạm ngừng nhập khẩu gạo trong 60 ngày từ đầu tháng 9 và hiện đang xem xét kéo dài đến hết năm. Theo số liệu của Cục Hải quan, trong tháng 9, lượng gạo xuất sang Philippines giảm tới hơn 93% về khối lượng và hơn 92% về giá trị so với tháng 8.

Indonesia – thị trường lớn thứ hai – cũng áp dụng chính sách siết chặt hạn ngạch nhập khẩu, khiến nhiều hợp đồng bị trì hoãn hoặc hủy bỏ. Tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam trong tháng 9 chỉ đạt hơn 466.000 tấn, trị giá 232,38 triệu USD, giảm gần 47% so với tháng trước. Hiện tại, ước tính khoảng nửa triệu tấn gạo của doanh nghiệp Việt đang bị “kẹt” chưa thể giao.

Ông Nguyễn Văn Đôn – Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng – cho biết, việc khách hàng tạm ngừng nhập khẩu khiến nhiều doanh nghiệp gặp áp lực lớn về vốn. Hàng hóa đã mua và ký hợp đồng nhưng không thể xuất đi, trong khi chi phí kho bãi, vận chuyển và lãi vay ngày càng tăng. Tình trạng càng thêm căng thẳng khi thủ tục hoàn thuế VAT bị kéo dài, khiến dòng tiền bị ách tắc.

Trước tình hình khó khăn, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) khuyến cáo doanh nghiệp giữ bình tĩnh, không nên hạ giá ồ ạt, đồng thời tích cực tìm thị trường thay thế. Nhiều doanh nghiệp đang đẩy mạnh xuất khẩu sang châu Phi và Trung Đông, dù chi phí logistics cao và yêu cầu hợp đồng chính phủ – chính phủ khắt khe.

Song song đó, một hướng đi khác là tập trung phát triển phân khúc gạo cao cấp như ST24, ST25, Jasmine, gạo hữu cơ… để phục vụ các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu. Đây là phân khúc tuy có quy mô nhỏ nhưng giá trị cao, ít bị tác động bởi biến động chính sách ngắn hạn.

Ông Đỗ Hà Nam – Chủ tịch VFA – nhận định: “Khó khăn lần này là phép thử thực sự cho ngành gạo Việt Nam. Chúng ta không thể tiếp tục phụ thuộc vào một vài thị trường lớn mà phải chủ động xây dựng sức mạnh từ chất lượng hạt gạo, chuỗi sản xuất đến thương hiệu quốc gia.”