Năm 2024, trong bối cảnh ngân hàng Trung ương các nền kinh tế hàng đầu thế giới cắt giảm lãi suất ở mức khá sâu; kinh tế nước ta có độ mở lớn, nguyên vật liệu dùng trong sản xuất phụ thuộc nhiều từ nhập khẩu;… thì chiến lược tăng trưởng dựa vào xuất khẩu, vốn đầu tư ngoài nhà nước và vốn FDI là động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế Việt Nam.

Năm 2025, mục tiêu đề ra là kim ngạch xuất khẩu hàng hoá tăng 10-12% so với năm 2024.

Năm 2025, ngành Công Thương đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu hàng hoá tăng 10-12% so với năm 2024. Ảnh minh họa

Với các chính sách kịp thời, đồng bộ của Chính phủ nhằm tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ sản xuất, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường xuất khẩu, hoạt động thương mại quốc tế hàng hóa đóng vai trò quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đạt kết quả tích cực, duy trì mức tăng khá cao, kim ngạch xuất khẩu lập mốc lịch sử mới là một trong những điểm sáng của nền kinh tế.

Bức tranh xuất khẩu hàng hóa năm 2024 có sắc màu tươi mới đó là tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu hàng hoá của khu vực kinh tế trong nước ước tăng 19,8%, cao hơn 7,5 điểm phần trăm so với tốc độ tăng 12,3% của khu vực FDI.

Ngành nông, lâm nghiệp và thuỷ sản đóng vai trò đặc biệt quan trọng, tạo dấu ấn đậm nét trong chiến lược tăng trưởng dựa vào xuất khẩu.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như trái cây, gạo, cà phê và hạt điều đạt kết quả ấn tượng, lập các mốc kỷ lục, như: Trái cây lập mốc 7,14 tỷ USD; gạo đạt kỷ lục 9 triệu tấn, với kim ngạch 5,66 tỷ USD; cà phê có kim ngạch tăng mạnh nhất trong các nhóm xuất khẩu chủ lực, lần đầu tiên vượt mốc 5 tỷ USD trong lịch sử, đạt 5,62 tỷ USD; kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 10,04 tỷ USD.

Bức tranh xuất khẩu hàng hóa năm 2024 ghi dấu ấn đáng tự hào với kim ngạch xuất khẩu bình quân những tháng sau cao hơn những tháng trước. Bình quân một tháng trong năm 2024 kim ngạch xuất khẩu đạt 33,79 tỷ USD, cao hơn 0,5 tỷ USD so với bình quân 9 tháng; cao hơn 2,02 tỷ USD so với bình quân 6 tháng đầu năm 2024. Tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa năm 2024 ước đạt 405,5 tỷ USD, tăng 14,3% so với năm trước, lập mốc lịch sử mới, vượt mốc lịch sử 371,82 tỷ USD của năm 2022.

Cán cân thương mại hàng hóa năm 2024 ước tính xuất siêu 24,77 tỷ USD, giảm 12,8% so với mức xuất siêu 28,4 tỷ USD của năm 2023.

Năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu dịch vụ ước đạt 23,85 tỷ USD, tăng 17,7% so với năm trước; nhập khẩu dịch vụ ước đạt 36,19 tỷ USD, tăng 24,4% so với năm trước; nền kinh tế nhập siêu dịch vụ 12,34 tỷ USD làm cho cán cân thương mại hàng hoá và dịch vụ quốc tế chỉ còn xuất siêu 12,43 tỷ USD.

Đáng lưu ý trong năm 2024 xuất khẩu dịch vụ du lịch đạt 12,19 tỷ USD, tăng 33,1%, với gần 17,6 triệu khách quốc tế đến Việt Nam. Ở chiều ngược lại, nhập khẩu dịch vụ du lịch đạt 12,57 tỷ USD, tăng tới 60,6%, với 5,3 triệu công dân Việt Nam xuất cảnh, dẫn tới nền kinh tế nhập siêu dịch vụ du lịch 0,38 tỷ USD. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do các điểm du lịch trong nước chưa có chính sách thu hút khách du lịch nội địa. Vào mùa du lịch cao điểm giá vé máy bay nội địa của các hãng hàng không trong nước cao hơn giá vé máy bay quốc tế đi, đến Việt Nam của các hãng hàng không nước ngoài.

Dự báo tăng trưởng xuất khẩu đối mặt với nhiều thách thức

Theo các chuyên gia, trong năm 2025 tốc độ tăng trưởng của xuất nhập khẩu được dự báo sẽ thấp hơn năm 2024 bởi một số lý do.

trong năm 2025 tốc độ tăng trưởng của xuất nhập khẩu được dự báo sẽ thấp hơn năm 2024

Năm 2025, tốc độ tăng trưởng của xuất nhập khẩu được dự báo sẽ thấp hơn năm 2024. Ảnh: TT

Thứ nhất, tốc độ tăng trưởng hiện nay đang cao hơn đáng kể so với mức trung bình của 3 năm, 5 năm và 10 năm gần nhất, và do vậy sẽ có xu hướng quay trở lại mức trung bình trong trung – dài hạn, khoảng 10%/năm.

Thứ hai, mặc dù kinh tế thế giới được các tổ chức quốc tế dự báo sẽ tăng trưởng khả quan trong năm 2025, khoảng 3,2% như năm 2024, nhưng nguy cơ suy thoái kinh tế Mỹ và toàn cầu vẫn chưa bị loại trừ do các Ngân hàng Trung ương lớn có thể vẫn giữ lãi suất ở mức cao trong thời gian dài nếu lạm phát giảm chậm.

Thứ ba, chính sách thuế quan của chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Trump cũng là một rủi ro đáng kể khiến tăng trưởng thương mại toàn cầu chậm lại. Nếu các nước như Trung Quốc, EU, Nhật Bản… bị hạn chế xuất khẩu sang Mỹ, họ có thể sẽ tăng tiêu dùng hàng hóa sản xuất trong nước thay vì nhập khẩu hàng hóa từ các nước khác như Việt Nam.

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh – chuyên gia kinh tế đánh giá, năm 2024, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa đạt 786,29 tỷ USD, tăng 15,4%, trong đó xuất khẩu tăng 14,3% so với năm 2023. Đây là con số rất ấn tượng, nhưng lại là áp lực rất lớn cho năm 2025. Lạm phát tháng 12/2024 của Mỹ không giảm như kỳ vọng, nên chắc chắn Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) rất cẩn trọng với động thái đẩy mạnh lộ trình hạ lãi suất. Điều này khiến nhu cầu nhập khẩu cho cả đầu tư lẫn tiêu dùng của nền kinh tế số 1 thế giới khó tăng trưởng đột phá.

Nhận định mới đây về hoạt động xuất khẩu trong báo cáo kinh tế vĩ mô tháng 1/2025, Bộ phận phân tích thuộc Công ty chứng khoán MBS lưu ý, tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2025 phải đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có vấn đề căng thẳng và xung đột địa chính trị có thể làm gián đoạn chuỗi giá trị toàn cầu.

Bên cạnh đó, theo MBS, những thay đổi trong chính sách thương mại của Mỹ trong nhiệm kỳ của Tổng thống Donald Trump có thể khiến căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc leo thang sẽ gây ảnh hưởng gián tiếp đến hoạt động xuất khẩu của Việt Nam trong việc xuất khẩu các sản phẩm có nguyên liệu đầu vào nhập từ Trung Quốc sang Mỹ.

Thêm vào đó, nền kinh tế Việt Nam có độ mở cao nên chịu tác động lớn từ diễn biến quốc tế, sẽ kéo theo những khó khăn cho những ngành có kim ngạch xuất khẩu lớn như dệt may, gỗ, điện tử.

Tuy nhiên, chính sách kinh tế của Tổng thống Donald Trump không dễ để đoán định. Cụ thể, ngay sau khi nhậm chức, Tổng thống Donald Trump lên kế hoạch đánh thuế 10% hàng nhập khẩu Trung Quốc (có thể áp dụng vào tháng sau) chứ không phải là 60% như tuyên bố lúc tranh cử. Trong khi đó, Tổng thống Donald Trump lại dự kiến áp thuế với EU.

Để đạt được mục tiêu xuất khẩu 10 - 12% trong năm 2025, nhiều chuyên gia khuyến nghị, các doanh nghiệp Việt Nam cần theo dõi sát sao diễn biến thị trường, lường trước những rủi ro biến động địa chính trị trên thế giới hay các căng thẳng thương mại, thay đổi chính sách thuế quan ở quốc gia nhập khẩu. Để từ đó linh hoạt sách lược ứng phó, chủ động có các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực.

Ông Nguyễn Bích Lâm - Nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê – nhận định, xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ là động lực quan trọng không chỉ trong thập kỷ này mà cả trong thập niên tới.

Do đó, Chính phủ cần khẩn trương nắm bắt các ngành, lĩnh vực sẽ trở thành xu hướng phát triển của kinh tế thế giới, kịp thời sửa đổi và bổ sung chiến lược tăng trưởng dựa vào xuất khẩu để đưa kinh tế Việt Nam hòa vào dòng chảy, thuộc nhóm đi tiên phong trên một số lĩnh vực của kinh tế thế giới. Đặc biệt, Chính phủ và các địa phương cần có chính sách và giải pháp giảm thiểu nhập siêu dịch vụ.

Cũng theo ông Nguyễn Bích Lâm, Việt Nam đang là tấm gương cho nhiều nước mong muốn hợp tác phát triển. Việt Nam đã thiết lập hàng loạt các đối tác chiến lược mới, giờ là lúc triển khai các kế hoạch hành động cụ thể với từng đối tác chiến lược.

Trong bối cảnh thương mại quốc tế toàn cầu biến động với nhiều thay đổi, ông Nguyễn Bích Lâm cho rằng, Việt Nam cần tập trung phát triển chuỗi cung ứng tin cậy cả trong nước và khu vực đối với các lĩnh vực chúng ta có tiềm năng như pin mặt trời, chip máy tính, một số ngành công nghiệp công nghệ cao. Xây dựng giải pháp với lộ trình cụ thể để Mỹ nhanh chóng đưa Việt Nam ra khỏi danh sách nền kinh tế phi thị trường. Đồng thời, không để bị cuốn vào cuộc tranh chấp thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.

Nghị quyết 01/NQ-CP của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước năm 2025 cũng đã đặt ra nhiệm vụ, giải pháp cụ thể trong lĩnh vực xuất khẩu.

Theo đó, Chính phủ yêu cầu cần thúc đẩy xuất khẩu; đẩy mạnh xúc tiến thương mại, mở rộng, đa dạng hoá chuỗi cung ứng, chuỗi sản xuất và thị trường xuất, nhập khẩu gắn với nâng cao chất lượng sản phẩm, tham gia sâu, rộng hơn vào các chuỗi cung ứng khu vực, toàn cầu…