Còn nhớ giai đoạn sau năm 2008, thời điểm xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính kéo theo suy thoái kinh tế toàn cầu, các NHTW lớn thường đưa ra các hướng dẫn rất rõ ràng và cụ thể về lộ trình chính sách của mình.

Tuy nhiên hiện hầu hết các NHTW lớn đều đưa ra các hướng dẫn chính sách theo kiểu “tùy chọn”, đại ý các quyết định chính sách sẽ “phụ thuộc vào dữ liệu”, hay các quyết định sẽ được đưa ra theo “từng cuộc họp”…

Nguyên nhân do lạm phát tại các nền kinh tế đang phát triển vẫn rất nóng và việc tăng lãi suất tới một mức nào đó sẽ kéo giảm được lạm phát, nhưng hiện các NHTW lớn lại không chắc chắn điểm đó có thể ở đâu hoặc nền kinh tế của họ sẽ phản ứng như thế nào.

Theo đó ngay từ hồi tháng 2, NHTW Anh đã loại bỏ hướng dẫn rõ ràng và ràng buộc các quyết định với dữ liệu lạm phát. Hay như NHTW châu Âu cũng cho biết họ đã áp dụng cách tiếp cận “từng cuộc họp” với “sự ưu tiên mạnh mẽ chống lại việc quay trở lại hướng dẫn chi tiết về lãi suất chính sách”.

Ngay cả Fed, tại cuộc họp chính sách diễn ra ngày 2-3/5, dù vẫn tiếp tục tăng lãi suất thêm 25 điểm cơ bản, song trong tuyên bố phát đi sau cuộc họp, cơ quan này cũng để ngỏ về động thái chính sách tiếp theo. Phát biểu sau cuộc họp, Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết, “chúng tôi sẵn sàng hành động thêm”, song cũng lưu ý rằng các quyết định chính sách từ cuộc họp tháng 6 trở đi sẽ được đưa ra theo “từng cuộc họp”.

Thậm chí NHTW Nhật Bản, dù vẫn giữ nguyên phần cốt lõi trong hướng dẫn của mình với cam kết “kiên nhẫn” duy trì các chính sách nới lỏng nhằm thúc đẩy lạm phát đạt được mục tiêu một cách bền vững. Tuy nhiên, họ cũng có một sự thay đổi nhỏ nhưng rất đáng chú ý đó là đã làm dịu đi lời hứa giữ lãi suất ở “mức hiện tại hoặc thấp hơn”.

“Truyền thông đi kèm với cái giá phải trả là nó có thể bị hiểu sai và nó cũng có thể hạn chế tính linh hoạt (của chính sách - PV)”, Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết tại một diễn đàn của Fed vào tháng trước. “Chúng ta nên sử dụng các hướng dẫn một cách tiết kiệm khi quá trình chính sách hoặc được hiểu rõ một cách hợp lý, hoặc ngược lại, quá phụ thuộc vào những phát triển không chắc chắn trong tương lai đến mức thực sự có thể nói rất ít về tương lai”.

Theo các nhà phân tích, hiện các NHTW lớn cũng đang ở trong tình thế “lưỡng nan” khi mà lạm phát vẫn đang ở mức rất cao và có dấu hiệu dai dẳng hơn dự báo, tuy nhiên tăng trưởng kinh tế lại đang giảm tốc mạnh, thậm chí nhiều nền kinh tế lớn có nguy cơ rơi vào suy thoái; trong khi thị trường tài chính cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro khi lãi suất tăng nhanh và mạnh.

“Đi trên dây với tính tùy chọn sẽ không dễ dàng”, Gregory Daco - Nhà kinh tế trưởng của EY-Parthenon cho biết. “Có một số yếu tố bất đồng về nhận thức trong việc chờ đợi... thắt chặt chính sách nếu cần thiết hiện nay”.

Trường hợp của NHTW Australia và NHTW Canada đã cho thấy rõ những khó khăn trong việc lựa chọn chính sách của các NHTW hiện nay. Theo đó cả hai NHTW này vừa phải tăng lãi suất trở lại sau khi đã giữ lãi suất ổn định kể từ đầu năm mà nguyên nhân chủ yếu do lạm phát tỏ ra dai dẳng hơn dự đoán.

Ngay cả Fed, dù được dự báo sẽ giữ nguyên lãi suất trong cuộc họp chính sách diễn ra ngày 13-14/6 tới, song lại có thể tăng lãi suất trở lại tại cuộc họp chính sách tháng 7 và diễn biến sau đó thế nào vẫn còn để ngỏ.

Hiện thị trường đang theo dõi sát biểu đồ chấm (dot plot) của Fed sẽ được công bố tại cuộc họp tháng 6 bởi nó thường được hiểu là hướng dẫn lãi suất của cơ quan này và qua đó có thể ảnh hưởng tới xu hướng lãi suất của nhiều NHTW lớn khác. Tuy nhiên cựu Chủ tịch Fed Ben Bernanke lại xem đồ thị điểm là “không lý tưởng” đối với các nhà hoạch định chính sách. “Mọi người không phải lúc nào cũng hiểu được sự khác biệt giữa cam kết và dự báo”, Bernanke cho biết tại diễn đàn vào tháng trước cùng với Powell.

Chủ tịch Fed St. Louis James Bullard nói với Reuters hồi đầu năm nay rằng chu kỳ thắt chặt hiện tại là “sự quay trở lại với loại chính sách tiền tệ thông thường... Dữ liệu sắp tới chỉ ra rằng bạn nên tăng hoặc giảm và bạn sẽ làm điều đó một cách thích hợp - giống như bạn có thể đã thấy trong những năm 90”, khi thông tin liên lạc của NHTW bị hạn chế hơn.­