Đắk Lắk hiện có 212.000 ha cà phê, chiếm 40% diện tích cả nước. Cà phê là loại cây mang lại nguồn sống cho hàng vạn nông hộ nơi đây, do đó mọi biến động của mặt hàng này luôn thu hút sự quan tâm. Theo ghi nhận, chỉ trong một thời gian ngắn, giá cà phê đã giảm đột ngột, đang dao động từ 95.000-96.000 đồng/kg, trong khi cách đây 3 tháng đã thiết lập mức kỷ lục 135.000 đồng/kg.

Ông Nguyễn Văn Tâm ở phường Ea Kao khá sốc khi chỉ hơn một tuần qua, cà phê liên tục rớt giá, xuống mức 100.000 đồng/kg. Tuy nhiên theo ông, mức giá này không phải là quá tệ. Hơn 15 năm gắn bó với cây cà phê, ông Tâm chứng kiến nhiều lần biến động giá như bản đồ hình sin. Ông nhận ra rằng vấn đề cốt lõi vẫn là phát triển bền vững. Từ góc độ của một nông dân, ông Tâm rút ra kinh nghiệm không nên “bỏ hết trứng vào một giỏ”. Do đó, trong khu vườn cà phê rộng 1 héc-ta, ông đã chủ động xen canh với hồ tiêu và sầu riêng, nhờ vậy nguồn thu của gia đình gần như ổn định quanh năm. 

Ông Nguyễn An Sơn ở xã Cư M'gar, chủ nhân vườn cà phê rộng gần 7 héc-ta, cũng nhận thấy ngành cà phê có nhiều tác động nên chủ động tái canh theo phương pháp hiện đại. Từ năm 2020, ông Sơn đã tiên phong canh tác cà phê đa thân không hãm ngọn. Với mô hình này, mỗi cây cà phê giống được tạo hình, phân thành 3 thân ngay từ nhỏ. Khi 3 thân này lớn lên, ông tiếp tục nuôi chồi mới luân phiên để thay thế thân trưởng thành sau 3-4 vụ thu hoạch. Phương pháp này giúp cây luôn ra hoa, đậu trái trên cành cấp 1, từ đó cho năng suất ổn định trên 5 tấn/ha. Ngoài ra, ông Sơn còn áp dụng hệ thống tưới nhỏ giọt. Hệ thống này không chỉ tưới nước mà còn bón phân và thuốc bảo vệ thực vật, giúp tiết kiệm chi phí sản xuất, bảo vệ môi trường...

Ông Trịnh Đức Minh, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) cho biết, nguyên nhân giá cà phê giảm mạnh trong thời gian qua là do hai quốc gia trồng cà phê lớn trên thế giới (Brazil và Indonesia) vừa thu hoạch xong và ghi nhận được mùa. Việc này đã tác động đến giá cà phê trên thị trường thế giới, trong đó có Việt Nam. Theo ông Trịnh Đức Minh, ngành cà phê nước ta đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Dù là cường quốc cà phê thứ hai thế giới, nhưng nước ta chủ yếu xuất khẩu thô, trong khi tỷ lệ chế biến sâu còn khiêm tốn. Bài toán đặt ra là làm sao tăng giá trị của ngành cà phê thông qua chế biến sâu, để tăng lợi ích thay vì chỉ chạy theo sản lượng. Để thực hiện được điều này cần có sự hỗ trợ từ Nhà nước, các chuyên gia và doanh nghiệp đủ nguồn lực. Câu chuyện chế biến sâu ai cũng biết nhưng để hiện thực hóa không phải đơn giản. Hiện nay bản đồ cà phê hòa tan trên thế giới đã được phân chia bởi các “ông lớn” xuyên quốc gia và đã có thương hiệu.

Việt Nam hoàn toàn có thể làm được, kể cả về công nghệ, song vấn đề cốt lõi nằm ở khâu thương mại. Làm sao đưa sản phẩm cà phê của ta lên được kệ siêu thị, câu chuyện này lâu nay chỉ có các tập đoàn lớn mới làm được. Để nông dân gắn bó bền chặt với cây cà phê, cần đa dạng hóa cây trồng. Nông dân không nên mở rộng diện tích mà hãy tập trung chăm sóc, nâng cao chất lượng và sản lượng trên diện tích cà phê hiện có, thay vì chỉ chạy theo số lượng. “Chúng ta không nên mãi chạy theo ngôi vị số 1 hay số 2 về sản lượng cà phê trên thế giới. Điều quan trọng là làm sao tăng giá trị của cà phê. Đó mới là câu chuyện, còn nếu chỉ mãi chạy theo số lượng, nông dân sẽ phải còng lưng sản xuất nhưng cuối cùng lại bán với giá rẻ”, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột nhấn mạnh.