Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản (VASEP) cho biết xuất khẩu tôm Việt Nam năm 2023 đạt 3,4 tỷ USD, giảm 22% so với năm 2022 do sức mua và giá tôm xuất sang các thị trường đều giảm.

Trong đó, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của ngành tôm với giá trị 682 triệu USD, giảm 15% so với năm 2022, chiếm 20% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm. Từ tháng 7/2023, xuất khẩu tôm sang Mỹ liên tục tăng trưởng hai con số, đây được xem là dấu hiệu phục hồi ở thị trường này.

Số liệu thống kê cho thấy nhập khẩu tôm của Mỹ trong tháng 11/2023 cũng ghi nhận tháng thứ 5 tăng trưởng liên tiếp. Tồn kho giảm, các chỉ số của nền kinh tế Mỹ đang tốt dần, nhu cầu cao hơn phục vụ đợt cuối năm.

Ngoài ra, lạm phát tại Mỹ đã giảm khá mạnh trong năm 2023. Đến tháng 11/2023, lạm phát đã giảm còn 3,1%, từ mức đỉnh 9,1% vào tháng 6/2022. Cục Dữ trữ Liên bang Mỹ (FED) đã đưa ra những thông điệp ngừng tăng lãi suất và tiến tới xem xét giảm lãi suất trong năm 2024.

“Xuất khẩu tôm Việt Nam sang Mỹ sẽ tăng nhẹ trong năm 2024 khi nhu cầu ăn uống cải thiện, lạm phát hạ nhiệt, doanh số bán lẻ tại Mỹ phục hồi”, VASEP dự báo.

Mặc dù có các chỉ số tích cực trên nhưng Mỹ vẫn cảnh giác với những rủi ro địa chính trị, trong đó có xung đột ở Ukraine, có khả năng làm gián đoạn thị trường ngũ cốc và đẩy lạm phát tăng trở lại. Tại Trung Đông, Israel dự đoán xung đột với lực lượng Hamas sẽ kéo dài nhiều tháng, làm tăng nguy cơ leo thang trong khu vực.

Mới đây Hiệp hội Chế biến tôm Mỹ (ASPA) nộp đơn đề nghị điều tra thuế chống trợ cấp đối với tôm nhập khẩu trong đó có Việt Nam. Hiện vẫn chưa có kết quảm, tuy nhiên xuất khẩu tôm Việt Nam sang Mỹ sẽ bị ảnh hưởng trong năm nửa đầu năm 2024.

Bên cạnh đó, căng thẳng Biển Đỏ đầu năm 2024, khiến giá cước vận tải biển đi Mỹ tăng, cũng là một chướng ngại cho doanh nghiệp xuất khẩu sang Mỹ trong năm 2024.

Cơ hội cho doanh nghiệp tôm tại thị trường Trung Quốc khi Ecuador gặp khó về logistics

Sau Mỹ, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu tôm lớn thứ hai của Việt Nam trong năm 2023, giá trị đạt 607 triệu USD, giảm 8% so với năm 2022, chiếm khoảng 18% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm.

VASEP cho rằng nhu cầu nhập khẩu tôm của Trung Quốc vẫn tăng mạnh nhưng có quá nhiều nguồn cung “đổ xô” vào thị trường này với giá chào thấp. Do vậy, tôm Việt Nam rất khó cạnh tranh về giá.

Dịch COVID-19 đã chấm dứt, kinh tế Trung Quốc có tín hiệu tích cực, nhu cầu tôm hồi phục. Vị trí địa lý gần thuận lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc về chi phí logistics. Các tháng đầu năm 2024, xuất khẩu tôm sang thị trường này có thể phục hồi nhẹ.

Xung đột Biển Đỏ khiến cước vận tải biển tăng, có thể khiến Ecuador giảm xuất khẩu sang Trung Quốc do phải chịu áp lực chi phí vận tải biển gia tăng. Đây có thể là cơ hội cho tôm Việt Nam tại thị trường Trung Quốc.

Xuất khẩu tôm sang thị trường Nhật trong năm 2023 liên tục sụt giảm do lạm phát tại thị trường này tăng cao, đồng yên giảm giá mạnh, ảnh hưởng tới quyết định mua hàng của các nhà nhập khẩu Nhật Bản.

Năm 2023, xuất khẩu tôm sang thị trường này đạt 511 triệu USD, giảm 24% so với năm 2022. Tuy nhiên, tháng cuối cùng của năm 2023, xuất khẩu tôm sang thị trường này đã ghi nhận tăng 6% so với cùng kỳ năm 2022.

Thị trường này được đánh giá còn nhiều tiềm năng và sẽ phục hồi sớm hơn so với các thị trường lớn khác như Mỹ, EU trong năm 2024.

Tại Mỹ và EU tôm sơ chế đơn giản từ Ấn Độ, Ecuador với giá rẻ đang có lợi thế hơn so với Việt Nam. Người tiêu dùng Nhật Bản yêu cầu sản phẩm phải ngon, bổ, đẹp mắt, chế biến cầu kỳ, tỉ mỉ, phù hợp với trình độ, năng lực chế biến của Việt Nam.

Các sản phẩm tôm phổ biến từ Việt Nam xuất sang Nhật như tôm bao bột, tôm duỗi, tôm chiên, tôm sushi…Tôm Việt Nam vẫn giữ được lợi thế cạnh tranh tốt trên thị trường này. Ngoài ra, thị trường Nhật Bản có vị trí địa lý gần hơn so với Mỹ, EU và phương thức thanh toán cũng an toàn hơn.

Theo VASEP, nhu cầu tiêu thụ tại EU khá chậm do ảnh hưởng của xung đột Nga-Ukraine, người tiêu dùng chi tiêu tiết kiệm, vật giá tăng, xăng dầu tăng, đồng EUR mất giá. Người dân chọn thực phẩm giá rẻ, tôm cỡ nhỏ hơn, các nhà nhập khẩu hạn chế mua vào, cố gắng bán ra để giải phóng hàng tồn kho và hạn chế lỗ. Năm 2023, xuất khẩu tôm Việt Nam sang EU đạt 421 triệu USD, giảm 39% so với năm 2022, chiếm hơn 10% tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này.

Tại EU, tôm Việt phải cạnh tranh với đối thủ Ecuador và Ấn Độ, song vẫn giữ được ưu thế ở phân khúc cao cấp.

Với những bất ổn về kinh tế và chính trị hiện tại, VASEP cho rằng thị trường EU sẽ chưa thể phục hồi trong phần lớn năm 2024. Tuy nhiên, nhu cầu tiêu thụ dự kiến sẽ giữ ở mức ổn định, không giảm thêm.