Hiện tỷ lệ sử dụng thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam ngày càng tăng, nhất là ở giới trẻ. Vấn đề này đang đe dọa những thành quả từ hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá trong hơn 10 năm qua của Việt Nam.

Theo các chuyên gia y tế, để bảo vệ được thành quả của hơn 10 năm phòng, chống tác hại của thuốc lá, các cơ quan chức năng cần sớm đưa ra những chính sách đặc biệt đối với mặt hàng này. Cần sớm ban hành chính sách quản lý thuốc lá điện tử, các sản phẩm thuốc lá nung nóng tại Việt Nam theo khuyến cáo của Bộ Y tế và Tổ chức Y tế thế giới.

Tuy nhiên, vấn đề lựa chọn các giải pháp quản lý hiệu quả phù hợp với thực tiễn để ứng xử với thuốc lá mới tại Việt Nam đã được thảo luận nhiều năm qua mà chưa có tiến triển rõ nét. Mà nguyên chính, nút thắt lớn nhất trong việc quản lý thuốc lá thế hệ mới là quan điểm quản lý khác biệt giữa các bộ, ngành liên quan.

Quan điểm của Bộ Y tế là “cấm” đến từ góc độ bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm bớt tác hại tiềm tàng cho xã hội. Do vậy, theo Bộ Y tế không cần đánh giá, nghiên cứu hay cho dùng thử các sản phẩm này mà nên cấm ngay từ đầu. Sự đa dạng của thuốc lá điện tử như hiện tại, việc quản lý được hay không là điều đáng lo ngại.

Còn nhìn từ góc độ cung cầu và hoạt động kinh tế Nhà nước thì đề xuất quản lý của Bộ Công Thương là phù hợp. Bởi, thuốc lá là ngành hàng kinh doanh có điều kiện đáp ứng nhu cầu xã hội, cần được cung cấp hợp pháp theo các quy định của nhà nước và quốc tế.

Ảnh minh họa

Như vậy, nút thắt trong tiến trình quản lý thuốc lá mới hiện nằm ở việc thiếu nhất quán trong quan điểm của các cơ quan quản lý. Song mỗi quan điểm tiếp cận đều dựa trên cơ sở cụ thể, nhưng chính quan điểm khác biệt này đã “bỏ ngỏ” hành lang pháp lý cho mặt hàng này quá lâu, tạo điều kiện cho tình trạng vi phạm pháp luật ngành càng tăng, khó quản lý, trong khi chưa có chế tài đủ mạnh để thực thi gây ra hệ lụy lâu dài.

Tại phiên giải trình trách nhiệm quản lý nhà nước về phòng chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng do Ủy ban Xã hội và Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội tổ chức thì quan điểm cấm thuốc lá điện tử của Bộ Y tế đã nhận được nhiều ý kiến đồng tình tại phiên họp.

Tương tự quan điểm đó, tại tọa đàm “Nghiên cứu khoa học về giải pháp không khói để hỗ trợ quản lý thuốc lá” do Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức với sự tham dự của các chuyên gia nhằm nêu ý kiến về hướng quản lý phù hợp đối với các sản phẩm thuốc lá mới dựa trên tính tương thích với Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hiện hành, cũng như kinh nghiệm thực tiễn quản lý của các quốc gia trên toàn cầu. Các chuyên gia tại tọa đàm đồng thuận cho rằng Nhà nước cần nhìn nhận và quản lý chặt chẽ thuốc lá nung nóng như các sản phẩm thuốc lá, nhằm đem đến lợi ích cho xã hội, người dùng, người không dùng và cho ngân sách. Mặt khác, điều này cũng tạo hành lang pháp lý cho người hút thuốc có trách nhiệm với bản thân mình và người xung quanh.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng Việt Nam có đầy đủ năng lực và nguồn lực để quản lý thuốc lá nung nóng: “Chúng ta có các cơ quan quản lý về thuốc lá, xuất nhập khẩu, các cơ quan thuế hải quan, cơ quan quản lý thị trường, lực lượng công an và còn có cả Ban chỉ đạo về phòng chống các tội phạm buôn lậu, đó là Ban 389. Do vậy, các chuyên gia kiến nghị cần đánh giá vấn đề ở tầm quốc gia với những bằng chứng thuyết phục, từ đó đưa sản phẩm vào diện kiểm soát nghiêm như cách kiểm soát thuốc lá truyền thống. Và một trong những nguyên tắc quan trọng để xác lập thái độ đối với vấn đề kiểm soát các sản phẩm thuốc lá đó là: “Nếu sản phẩm nào càng có hại hơn thì chúng ta kiểm soát càng chặt chẽ hơn” và đưa vào cấm hoàn toàn.