Sau khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố Mỹ sẽ áp thuế với các sản phẩm nhôm và thép từ Canada, Mexico, Liên minh châu Âu (EU) và Trung Quốc, không mấy vấn đề nào gây nhiều sự chú ý của báo giới như nguy cơ cuộc chiến thương mại. Tình hình càng trở nên u ám hơn khi các đối tác thương mại này cam kết sẽ trả đũa.

Ví dụ như Canada có kế hoạch áp thuế 25% với 13 tỷ USD mặt hàng thép và rượu whiskey của Mỹ. Mexico áp thuế nhằm vào mặt hàng thép và nông sản Mỹ. Các biện pháp trả đũa của Liên minh châu Âu (EU) bao gồm việc áp thuế 25% nhằm vào khoảng 200 mặt hàng của Mỹ như xe máy, thuốc lá và rượu whiskey ngô.

Riêng với Mỹ-Trung, căng thẳng giữa hai nước đã bị đẩy lên một nấc thang mới kể từ sau khi chính sách áp thuế mới của Mỹ đối với Trung Quốc, và của Trung Quốc đối với Mỹ, có hiệu lực từ ngày 6/7 vừa qua.

Theo nhận định của giới phân tích, những hành động “ăn miếng, trả miếng” của hai “đầu tàu” kinh tế thế giới này sẽ gây ra những tổn thất khó lường không chỉ đối với kinh tế toàn cầu, mà còn tác động đáng kể đến những nền kinh tế châu Á phụ thuộc lớn vào ngoại thương với hai nước này.

Căng thẳng trong quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ tiếp tục leo thang sau khi Washington ngày 11/7/2018 bất ngờ công bố danh sách hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc trị giá đến 200 tỷ USD sẽ bị đánh thuế sớm nhất là trong tháng 9 tới. Ngay lập tức, Trung Quốc tuyên bố chỉ trích động thái của Mỹ là "hoàn toàn không thể chấp nhận", đồng thời khẳng định Bắc Kinh sẽ có biện pháp đáp trả.

Các mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc mà Mỹ đe dọa áp thuế đến nay bao gồm nhiều sản phẩm trong lĩnh vực hàng không, thông tin truyền thông, robot, máy móc, ô tô, thiết bị điện tử công nghệ cao. Trong khi đó, thuế quan của Trung Quốc dự kiến sẽ tập trung tấn công các mặt hàng nông sản như đậu nành, thịt lợn, rượu vang, thủy sản, ô tô và máy bay của Mỹ.

Theo nhà kinh tế trưởng của ngân hàng DBS (Singapore) Taimur Baig, Vùng lãnh thổ Đài Loan (Trung Quốc), Malaysia, Hàn Quốc và Singapore là những nền kinh tế có thể chịu hệ lụy lớn nhất từ một cuộc chiến thương mại trong khu vực châu Á, dựa trên mức độ mở cửa thương mại và sự liên kết sâu sắc của các chuỗi cung ứng.

Nhiều nền kinh tế châu Á xuất khẩu "hàng hóa trung gian" sang Trung Quốc, mà sau đó, các bộ phận này được lắp ráp thành sản phẩm hoàn chỉnh rồi được chuyển đến các thị trường tiêu dùng cuối cùng như Mỹ, theo nhận định của Gareth Leather – chuyên gia kinh tế cấp cao về châu Á tại công ty nghiên cứu Capital Economics (Anh).

Ví dụ về hàng hóa trung gian có thể kể đến như chip bán dẫn và màn hình, chúng thường được sản xuất tại các địa điểm khác nhau trên khắp châu Á trước khi được xuất sang Trung Quốc để lắp ráp thành các sản phẩm như điện thoại di động và máy tính.

Các nhà phân tích của hãng dịch vụ tài chính JPMorgan Chase đánh giá nếu thuế quan do Tổng thống Donald Trump đề xuất có hiệu lực, không chỉ xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ sụt giảm, mà phần còn lại của châu Á cũng bị liên lụy.

Về bản chất, các sản phẩm trung gian phụ thuộc rất nhiều vào sự tích hợp chặt chẽ của chuỗi cung ứng.Mối đe dọa trên lại diễn ra vào thời điểm các thị trường mới nổi, trong đó có các nền kinh tế ở châu Á, đang đối mặt với tình trạng thoái vốn và đồng nội tệ suy yếu.

Bên cạnh đó, giả sử một cuộc chiến thương mại không xảy ra, nền kinh tế thế giới vẫn chưa thoát khỏi các trở ngại.Thách thức trong tương lai vẫn có thể xuất hiện bởi các hạn chế đầu tư quốc tế của Mỹ giữa nước này và các nền kinh tế khác.

Giới quan sát dự đoán thẩm quyền của Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS) có thể được mở rộng. Đây là một ủy ban liên bộ phụ trách xem xét các thương vụ mà các công ty nước ngoài mua lại doanh nghiệp Mỹ, nhằm xác định tác động của chúng với an ninh quốc gia Mỹ.

Dự luật về đầu tư nước ngoài này chủ yếu được thúc đẩy bởi mong muốn của Washington nhằm ngăn chặn Trung Quốc tiếp quản các công ty Mỹ và tiếp cận công nghệ Mỹ. Tuy nhiên, không có gì đảm bảo rằng các thương vụ mua lại trong các ngành khác sẽ không thất bại dưới cơ chế kiểm soát này trong tương lai. Nói ngắn gọn, cơ quan này có thể đánh giá hay thậm chí ngăn chặn đầu tư nước ngoài từ các nước khác vào Mỹ.

Nếu Washington bắt đầu ngăn chặn đầu tư nước ngoài, các quốc gia khác có thể sẽ trả đũa và thế giới sẽ chứng kiến cuộc chiến đầu tư mà có thể làm tổn hại tới nền kinh tế toàn cầu ở mức độ lớn hơn. Bởi nguồn vốn là yếu tố cần thiết để mở rộng và làm sâu sắc hơn các mạng lưới sản xuất xuyên quốc gia, nên sự cản trở trong đầu tư cuối cùng sẽ làm xói mòn hay gián đoạn thương mại xuyên biên giới.

Nếu dòng vốn bị cản trở bởi các luật lệ khắt khe hơn, điều đó sẽ làm tổn hại tới các mạng lưới sản xuất và thương mại giữa Mỹ và các nước khác trên khắp thế giới.