Gan là một cơ quan quan trọng có nhiều nhiệm vụ một trong số đó chính là chức năng gan xử lý thuốc, rượu và các chất độc khác để loại bỏ chúng khỏi cơ thể. Hút thuốc lá nặng tạo ra độc tố gây viêm hoại tử và tăng mức độ nghiêm trọng của tổn thương. Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ phát triển ung thư gan trong bệnh nhân viêm gan mãn tính bất kể tình trạng gan đang ở tình trạng nào.

Tác động trực tiếp: Hút thuốc có chứa các chất hóa học có tiềm năng gây độc cho tế bào. Những chất độc này được tạo ra thông qua bởi áp suất oxy hóa liên quan đến sự peroxy hóa lipid được tạo ra bởi việc hút thuốc lá, kích hoạt các tế bào hình sao và cả sự phát triển xơ hóa trong tế bào gan. Thêm vào đó, hút thuốc làm tăng sản xuất các cytokine gây viêm, một chất có liên quan đến tổn thương tế bào gan. Người ta đã báo cáo rằng hút thuốc làm tăng chỉ số xơ hóa và chỉ số hoạt động mô học trong các bệnh nhân viêm gan siêu vi C mãn tính, góp phần vào sự tiến triển các vấn đề về xơ gan do HBV.

Tác động gián tiếp: Hút thuốc nhiều liên quan đến sự gia tăng carboxyhemoglobin ( Hemoglobin trong đó sắt liên kết với cacbon monoxit(CO) thay vì oxy) và giảm khả năng vận chuyển oxy của hồng cầu (RBCs) dẫn đến tình trạng thiếu oxy máu mô. Thiếu oxy sẽ kích thích sự sản sinh erythropoietin gây ra sự tăng sản của tủy xương. Erythropoietin kích thích sự hấp thu sắt từ ruột, sự hấp thu sắt tăng lên dẫn đến sự tích tụ kim loại này trong các đại thực bào và sau đó là tế bào gan, theo thời gian, thúc đẩy sự ôxy hóa ở các tế bào gan. Do đó, hút thuốc lá có thể là một yếu tố góp phần gây ra hàng loạt các bệnh như bệnh xơ gan do biến dưỡng và xơ gan do cồn.

Hút thuốc tạo ra các hóa chất có tiềm năng sản sinh tế bào ung thư như hydrocarbon, nitrosamine, cao thuốc lá và vinyl clorua. Hút thuốc sản sinh ra một hợp chất tên 4-aminobiphenyl, một chất có khả năng gây ung thư gan được khuyến cáo trên toàn cầu, không những thế nguy cơ ung thư gan còn cao hơn ở các bệnh nhân sử dụng thuốc lá dương tính với các loại viêm gan virus. Hút thuốc lá có liên quan đến việc làm giảm p53, một bộ gen có chức năng ức chế khối u. Sự ức chế phản ứng tế bào T gây ra bởi nicotin và cao thuốc lá làm cho khả năng giám sát các tế bào ung thư suy giảm. El-Zayadi và các cộng sự đã báo cáo rằng việc hút thuốc lá dẫn đến sự tích tụ sắt dư thừa trong tế bào gan, từ đó gây ra xơ hóa tế bào gan “xui khiến” sự phát triển của HCC( ung thư gan ). Ngoài ra, tâm trạng ức chế, một đặc điểm chung trong số những người hút thuốc nặng, làm tăng nguy cơ phát triển ung thư hơn nữa.

Ở những bệnh nhân bị bệnh gan mãn tính do rượu hoặc vi rút, tổn thương gan chủ yếu là do rượu hoặc vi rút. Tuy nhiên, các yếu tố khác có thể làm thay đổi hoặc làm trầm trọng thêm mức độ tổn thương gan. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Hepatology số tháng 7/2020, cho thấy tác động của việc hút thuốc lá đối với tổn thương gan do một bệnh gan mãn tính phổ biến, viêm gan C.

Các tác giả đã kiểm tra kết quả sinh thiết gan từ 310 bệnh nhân bị viêm gan C mãn tính vừa làm sinh thiết gan lần đầu tiên. So sánh kết quả sinh thiết từ những bệnh nhân đang hút thuốc lá (176 bệnh nhân) hoặc những người từng hút thuốc (56 bệnh nhân) với những bệnh nhân chưa bao giờ hút thuốc (77 bệnh nhân), họ phát hiện ra rằng những người hút thuốc hiện tại và trước đây bị viêm và sẹo ở gan nhiều hơn những người không hút thuốc. Do đó, bệnh nhân viêm gan C mãn tính nên được thông báo rằng hút thuốc lá có thể làm trầm trọng thêm bệnh gan.

Viêm gan C mãn tính có thể làm tổn thương gan nghiêm trọng.

Trong một bài xã luận đi kèm với báo cáo kết quả nghiên cứu, tiến sĩ Morris Sherman và tiến sĩ Josep M. Llovet làm rõ rằng hút thuốc tuy không trực tiếp gây ra ung thư gan, nhưng nó làm tăng đáng kể nguy cơ tiến triển thành xơ gan và ung thư gan ở những người viêm gan siêu vi B hoặc C hay gan nhiễm mỡ do rượu bia.

Tuy không trực tiếp làm ung thư gan nhưng quá trình “đầu độc” gan do thuốc là diễn ra một cách khá âm thầm. Hơn 4000 hóa chất độc hại có trong thuốc lá phải qua gan để được gan giảm độc tính, biến các chất độc thành chất không độc hoặc ít độc hơn, dễ tan trong nước rồi thải ra ngoài qua phân và nước tiểu. Các độc chất này khiến tế bào gan làm việc quá sức khi thực hiện vai trò khử độc, làm sản sinh các sản phẩm trung gian kích hoạt tế bào Kupffer - một đại thực bào nằm ở xoang gan - hoạt động quá mức, làm cho tế bào này phóng thích ra các chất gây viêm như TNF-α, TGF-β, Interleukin… gây tổn thương, hủy hoại tế bào gan.

Gần đây, khi phân tích cơ chế sinh bệnh của các bệnh lý gan, thông qua nhiều nghiên cứu chuyên sâu ở cấp độ sinh học phân tử, Hiệp hội Nghiên cứu các Bệnh lý Gan (AASLD – Mỹ) cảnh báo, Kupffer bị kích hoạt quá mức do các yếu tố độc hại như virus, vi khuẩn, hóa chất, thuốc lá đóng vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh nhiều bệnh lý gây bệnh gan nguy hiểm ở gan.

Trong khi những nghiên cứu về tác hại của khói thuốc lá đến các cơ quan trong cơ thể như phổi, hệ tim mạch, hệ tuần hoàn, hệ thần kinh, gan, thận…vẫn chưa dừng lại, một nghiên cứu mới đây của các nhà khoa học Scotland công bố trên tạp chí Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism năm 2015 cho thấy, những người phụ nữ đang mang thai hút thuốc lá hoặc hít phải khỏi thuốc thụ động có thể làm cho thai nhi trong bụng dễ mắc các bệnh về gan.

Cụ thể, Tiến sĩ David Gray, từ Đại học Edinburgh cho biết, khói thuốc lá gây ra những thay đổi quá trình tổng hợp protein trong gan của thai nhi. Khi người mẹ hút thuốc, gan của thai nhi sẽ có khả năng chuyển hóa và vai trò khử độc bị giảm đi.

"Phát hiện của chúng tôi cho thấy rằng những thay đổi trong quá trình chuyển hóa protein của gan bào thai khi tiếp xúc với thuốc lá từ trong bụng mẹ có liên quan đến các bệnh lý về gan, ung thư và hội chứng chuyển hóa ở tuổi trưởng thành", tiến sĩ David Gray cho biết.

Hút thuốc lá gây xơ gan

Hút thuốc lá gây xơ gan và làm đẩy nhanh quá trình xơ gan hóa khiến tình trạng bệnh diễn biến phức tạp, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, nhất là ung thư gan.

Nếu ai đó nghĩ rằng thay thế thuốc lá bằng thuốc lào sẽ đỡ hại cho gan hơn thì bạn đã hoàn toàn sai lầm. Thực tế đã chứng minh tác hại của hút thuốc lào tới xơ gan cũng không thua kém gì thuốc lá.

Các nhà nghiên cứu khoa học Pháp phát hiện, viêm gan siêu vi hoạt động tăng theo số lượng thuốc hàng ngày người bệnh hút. Tỉ lệ của người bệnh viêm gan ở mức vừa và nặng mà không hút thuốc là 62%, còn nhóm người bệnh mà mỗi ngày hút vượt quá 15 điếu thuốc lại lên tới 81.9%. Viêm gan siêu vi B, C là một trong những nguyên nhân gây xơ gan.

Các chuyên gia về gan phát hiện hút thuốc có thể đẩy nhanh tiến trình gan xơ hóa của bệnh nhân xơ hóa đường mật. Khi so sánh với bệnh nhân gan xơ hóa ở mức nhẹ, thì những bệnh nhân xơ gan hóa ở mức độ nặng là những người hút thuốc lá thường xuyên.

Hút thuốc làm tăng nguy cơ ung thư gan, xơ gan. Chất độc trong khói thuốc có thể gây sưng viêm, xơ gan, tăng sản xuất Cytokines, làm tăng sưng viêm, gây hại tế bào gan. Với những người bị đang bị mắc các bệnh về gan, nhất là viêm gan B, C thì hút thuốc còn làm tăng nguy cơ ung thư biểu mô tế bào gan, đẩy nhanh quá trình xơ gan hóa.

Khi khói thuốc vào cơ thể, Nicotin sẽ kích hoạt rất nhiều nhân tử tế bào dẫn đến chứng viêm toàn thân, hình thành quá trình oxy hóa làm đẩy nhanh quá trình gan xơ hóa. So sánh nhóm 1: bệnh nhân gan xơ hóa độ nhẹ và nhóm 2: bệnh nhân gan xơ hóa độ nặng hút thuốc rất nhiều thì nhóm 2 bình quân hút hết 30 bao thuốc/năm, cao hơn rất nhiều so với bệnh nhân nhóm 1 (17 bao/năm).