Theo kết luận của Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam tại cuộc họp Ban chấp hành ngày 04/11/2013 về tình hình xuất khẩu gạo có những nội dung đáng chú ý như sau:
Đánh giá thực hiện xuất khẩu gạo tháng 10/2013 và 10 tháng năm 2013
Xuất khẩu gạo trong tháng 10/2013 không đạt kế hoạch đề ra nhưng vẫn cao hơn tháng trước; giao hàng sang thị trường Trung Quốc có tăng nhưng thị trường châu Phi lại giảm so với tháng trước. Xuất khẩu gạo đã liên tục giảm trong 4 tháng qua kể từ tháng 7/2013 dẫn đến lũy kế xuất khẩu 10 tháng năm 2013 cũng giảm đáng kể so với cùng kỳ năm 2012 và làm tăng áp lực thực hiện kế hoạch cho những tháng cuối năm 2013.
Cụ thể, trong tháng 10/2013 xuất khẩu 537.066 tấn gạo các loại với trị giá FOB đạt 233,824 triệu USD, trị giá CIF đạt 236,453 triệu USD, đơn giá xuất khẩu bình quân theo giá FOB đạt 435,37 USD/tấn. So với tháng trước, số lượng xuất khẩu đã giảm 2,97%, trị giá FOB giảm 2,33%, trị giá CIF giảm 1,95% và đơn giá bình quân giảm 2,47 USD/tấn. So với cùng kỳ năm 2012, về số lượng giảm 16,74%, trị giá FOB giảm 18,6%, trị giá CIF giảm 19,52% và đơn giá bình quân giảm 9,93 USD/tấn.
Lũy kế xuất khẩu gạo 10 tháng năm 2013 là 5,733 triệu tấn, trị giá FOB 2,466 tỷ USD, trị giá CIF 2,553 tỷ USD và đơn giá bình quân là 430,08 USD/tấn. So với cùng kỳ năm 2012, về số lượng giảm 11,37%, trị giá FOB giảm 14,04%, trị giá CIF giảm 13,15% và đơn giá bình quân giảm 13,38%. Trong đó, hợp đồng tập trung chỉ chiếm 12,34% còn lại là hợp đồng thương mại chiếm đến 87,66%.
Thị trường xuất khẩu trong 10 tháng qua gồm có: châu Á chiếm 58,9%; châu Phi chiếm 29,3%; châu Mỹ chiếm 6,7%; châu Âu chiếm 3,6%; còn lại là các khu vực thị trường khác. Các nước nhập khẩu chính gồm: Trung Quốc tăng 14,8%; Cuba tăng 7,5%; các quốc gia châu Phi tăng 5,7%; Philippines giảm 66,6%; Malaysia giảm 36,1%; Hong Kong giảm 26,7%. So với cùng kỳ năm 2012, khu vực châu Á giảm 22,8%, châu Phi tăng 5,7%, châu Mỹ tăng 25,9% và châu Âu tăng 161,3%.
Về chất lượng gạo xuất khẩu trong 10 tháng qua cho thấy, gạo trắng cao cấp chiếm 35,5% (giảm 36% so với cùng kỳ năm 2012); gạo trắng loại trung bình chiếm 21,4% (tăng 3%); gạo trắng loại cấp thấp chiếm 16,4% (tăng 11%); tấm 4,7%; gạo thơm 13,6% (tăng 71,8%); nếp 5,9%; gạo đồ 1,7%; gạo lứt 0,4% và lúa chiếm 0,3%.
Giá gạo xuất khẩu giao dịch trong tháng 10/2013 tăng đáng kể và biến động trong khoảng 30 – 40 USD/tấn, loại gạo 5% tấm tăng từ 365 USD/tấn lên 405 USD/tấn, chủ yếu do giá gạo trong nước tăng xuất phát từ tác động của xuất khẩu qua biên giới Trung Quốc. Giá giao dịch có xu hướng giảm nhẹ và ổn định từ cuối tháng 10/2013 ở mức giá 390 USD/tấn, nhưng không có người mua do thiếu cạnh tranh. Đơn giá xuất khẩu bình quân trong 10 tháng qua đã giảm 13,38 USD/tấn so với cùng kỳ năm 2012.
Hợp đồng đăng ký xuất khẩu trong tháng 10/2013 tăng vượt mức trung bình (tăng 24,3%) và cao hơn đáng kể so với tháng trước; các hợp đồng chủ yếu từ Trung Quốc, châu Phi và Philippines. Lũy kế đăng ký hợp đồng xuất khẩu gạo trong 10 tháng năm 2013 giảm nhẹ khoảng 3% so với cùng kỳ năm 2012.
Nhìn chung, tình hình thị trường gạo thế giới tiếp tục chịu áp lực bán hạ giá của Thái Lan và thu hoạch mới bắt đầu từ các nguồn cung cấp chính ở châu Á nên xu hướng giá sẽ còn tiếp tục sụt giảm trong thời gian tới. Thái Lan trong xu thế đẩy mạnh xuất khẩu do giá cạnh tranh nhưng cũng chưa tăng nhiều do nhu cầu thị trường bão hòa và người mua thận trọng với thu hoạch mới.
Ấn Độ đang chịu sự cạnh tranh gay gắt từ Thái Lan và Pakistan nhưng vẫn duy trì được nhu cầu hợp lý, đặc biệt là giao hàng bằng container và chiếm ưu thế trên thị trường gạo tấm nên giá vẫn còn ổn định, thậm chí cao hơn giá gạo Thái Lan. Tuy nhiên, dự báo xuất khẩu gạo của Ấn Độ sẽ sụt giảm trong thời gian tới do mất thị trường từ Thái Lan và Pakistan. Pakistan hiện nay vẫn là nguồn cung cấp gạo giá rẻ nhất và ở tư thế đẩy mạnh xuất khẩu với thu hoạch mới, nhưng nhu cầu vẫn còn yếu do tình hình thị trường thụ động.
Mặc dù giá gạo hầu như đồng loạt giảm từ các nguồn cung cấp và hình thành mức giá thấp mới, nhưng tình hình thị trường nhìn chung vẫn còn trì trệ, hầu hết người mua thận trọng với thu hoạch mới và cung cấp thừa, kết hợp với xu hướng giảm nhập khẩu để tiến đến tự túc lương thực ở một số nước hiện nay, nhất là tại các thị trường tập trung của Việt Nam trong năm 2013 đều giảm nhập khẩu rất lớn hoặc chưa nhập khẩu như thị trường Indonesia.
Việt Nam xuất khẩu giảm liên tiếp trong 4 tháng qua do thiếu nhu cầu từ các thị trường truyền thống ở Đông Nam Á. Xuất khẩu tăng từ Trung Quốc và châu Phi không bù đắp được sụt giảm ở khu vực này. Xuất khẩu trong 2 tháng cuối năm dự kiến sẽ còn tiếp tục giảm nhiều do nhu cầu yếu và thiếu cạnh tranh.
Tuy nhiên, vấn đề chính của Việt Nam là mất cân đối xuất khẩu do nguồn cung cấp không còn nhiều, ảnh hưởng từ xuất khẩu qua biên giới trong thời gian qua, nên dự báo các tháng cuối năm 2013 và đầu năm 2014 (tháng 01 và 02/2014) sẽ thiếu gạo và giá sẽ tăng cao, không có khả năng giảm giá.
Dự kiến xuất khẩu gạo trong những tháng cuối năm 2013
Hiệp hội Lương thực Việt Nam dự kiến kế hoạch xuất khẩu gạo trong 2 tháng cuối năm 2013 vào khoảng 1 triệu tấn, tính chung cả năm 2013 đạt khoảng 6,7 triệu tấn (giảm khoảng 0,3 triệu tấn so với dự kiến kế hoạch ở tháng trước) và tồn kho chuyển sang quý I/2014 là 0,460 triệu tấn. Tình hình cân đối xuất khẩu đã thay đổi và sụt giảm lớn so với dự kiến trước đó do xuất khẩu qua biên giới tăng vọt, cần đánh giá lại cân đối cung – cầu từ nay cho đến khi thu hoạch vụ Đông Xuân chính vụ từ tháng 3/2014.
Về công tác điều hành xuất khẩu gạo trong thời gian tới
Hiệp hội Lương thực Việt Nam sẽ tập trung thực hiện các công việc sau:
Theo dõi sát diễn biến tình hình thị trường cuối năm để kịp thời có biện pháp xử lý thích hợp, đặc biệt là cân đối xuất khẩu do thiếu nguồn cung cấp, giá trong nước tăng nhưng giá thế giới giảm nên không xuất khẩu được, có thể sẽ dẫn đến mất thị trường từ các nguồn cạnh tranh khác, nhất là các thị trường tập trung và các thị trường gạo cao cấp, gạo thơm mới mở được.
Rà soát và có biện pháp củng cố các thị trường có hợp đồng tập trung, quản lý xử lý nghiêm các vi phạm theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Rà soát lại các hợp đồng đã đăng ký và khả năng không thực hiện để xác định giao hàng thực tế 2 tháng cuối năm, nhất là hợp đồng ký với khách hàng Trung Quốc, ký với tư nhân của Philippines từ đầu năm chưa thực hiện. Kiểm tra lại mức tồn kho để xác định khả năng cân đối xuất khẩu cuối năm và gối đầu quý I năm 2014.
Các doanh nghiệp hội viên có Giấy chứng nhận xuất khẩu tích cực phối hợp với các Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn địa phương triển khai tổ chức mô hình liên kết sản xuất và xuất khẩu thích hợp và kịp thời trong vụ Đông Xuân 2013 – 2014, thường xuyên báo cáo Hiệp hội để phối hợp và hỗ trợ. Ngoài ra, cần tổ chức lực lượng hàng sáo tham gia các mô hình, cần thiết sẽ tổ chức hội thảo, tập huấn với nông dân và hàng sáo để bảo đảm tiêu thụ lúa gạo liên kết khi thu hoạch.
Trình Thủ tướng Chính phủ xem xét đổi tên Quỹ Bảo hiểm xuất khẩu hiện có thành Quỹ hỗ trợ liên kết sản xuất và xuất khẩu gạo để có điều kiện hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện các chương trình liên kết theo chủ trương của Chính phủ. Hiệp hội phối hợp với các cơ quan chức năng xem xét và xây dựng mới Bộ Tiêu chuẩn quy cách phẩm chất gạo xuất khẩu phù hợp với yêu cầu thị trường và phát triển sản xuất.
Trước mắt, các doanh nghiệp cần chú ý đến chất lượng gạo khi xuất khẩu, do nhiều nước khách hàng đã phản ánh chất lượng gạo của Việt Nam giảm liên tục, gần đây là phản ánh của khách hàng Trung Quốc về gạo thơm và gạo nếp.
Theo chỉ đạo của Chính phủ về việc sửa đổi và bổ sung Nghị định số 109/2010 của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo, đề nghị các doanh nghiệp xuất khẩu gạo góp ý về các vướng mắc trong việc thực hiện Nghị định số 109/2010 của Chính phủ, Thông tư số 44/2010 của Bộ Công Thương về kinh doanh xuất khẩu gạo và Thông tư số 12/2013 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia về Kho chứa thóc và Cơ sở xay, xát thóc, gạo để Hiệp hội tổng hợp kiến nghị với Chính phủ và các Bộ liên quan sửa đổi, bổ sung thích hợp.
Theo thông báo hướng dẫn của Bộ Công Thương về chương trình xét duyệt Doanh nghiệp xuất khẩu uy tín năm 2013, đề nghị các doanh nghiệp xuất khẩu gạo khẩn trương hoàn tất thủ tục được hướng dẫn để báo cáo các Bộ chủ quản, Sở Công Thương hoặc Hiệp hội ngành hàng xem xét và đề nghị Bộ Công Thương phê duyệt kịp thời./.
Nguồn:Tin tham khảo