Trong đề xuất mới đây, Bộ Tài Chính đã bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào danh sách mặt hàng thuộc diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt,mức thuế suất dự kiến là 10%.

Việc đưa các loại đồ uống có đường vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm bảo vệ sức khoẻ người tiêu dùng thực hiện theo khuyến cáo củaTổ chức Y tế thế giới (WHO) và các tổ chức y tế khác.

Tuy nhiên xoay quanh đề xuất này cũng xuất hiện nhiều tranh cãi về đối tượng chịu thuế, khái niệm sử dụng và tác động của mức thuế áp dụng lên các mặt hàng này.

Cụ thể, theo đề xuất của Bộ Tài Chính, đối tượng được đề cập đến là mặt hàng “nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN), có hàm lượng đường trên 5g/100ml”, có thể bao gồm các sản phẩm như nước giải khát có ga, chứa chè, cà phê, nước trái cây; nước uống tăng lực, điện giải, nước uống thể thao,...

Theo góp ý từ Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA), dự thảo luật mới không hợp lý khi sử dụng TCVN thay vì định nghĩa của WHO hoặc các tổ chức quốc tế khác. Theo TCVN, định nghĩa về nước giải khát có đường phải chịu thuế không bao gồm đường HFCS còn các WHO và World Bank thì có.

Theo định nghĩa nước giải khát trong TCVN là sản phẩm pha sẵn có thể chứa đường và các thành phần khác. Như vậy, theo định nghĩa này có có nước giải khát có đường là đối tượng chịu thuế.

Tuy nhiên, theo định nghĩa của WHO đồ uống có đường là chứa đường tự do (free sugars). Đường tự do đề cập đến đường đường đơn monosacarit (như glucose, fructose) và đường đa disacarit (như sucrose hoặc đường ăn).

Tương tự, theo World Bank, đối tượng chịu thuế đồ uống có đường được định nghĩa: “Đồ uống có đường (Sugar-sweetened beverages - SSBs) là đồ uổng không cồn có chứa chất làm ngọt có năng lượng, chẳng hạn như sucrose (đường) hoặc si-rô ngô có hàm lượng fructose cao (HFCS); đồ uổng có đường SSBs có chứa nhiều đường tự do (free sugars) dễ hấp thụ ”.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch VSSA, cho rằng việc dựa vào TCVN đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát là không công bằng. Thay vào đó, các cơ quan quản lý nên dưa vào tiêu chuẩn WHO và các tổ chức quốc tế để áp thuế với cả những đồ uống sử dụng đường lỏng sirô ngô HFCS. Bởi, hiện nay rất nhiều loại đồ uống giải khát đang sử dụng loại đường này, còn đường mía được sử dụng nhiều trong sữa, một số loại nước tăng lực..

Tại Việt Nam, nguồn cung đường HFCS chủ yếu qua đường nhập khẩu . Theo số liệu của Tổng Cục Hải quan, năm 2023 Việt Nam nhập khẩu gần 232.000 tấn đường HFCS, gấp đôi so với năm 2021 và tăng 22% so với năm 2022. Con số này tương đương khoảng 25% sản lượng đường của Việt Nam.

Theo ông nếu sử dụng định nghĩa nước giải khát theo TCVN khi soạn thảo luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi có thể dẫn đến bỏ sót đối tượng chịu thuế là nước giải khát chứa đường lỏng HFCS và hầu hết công ty nước giải khát tại Việt Nam đang sử dụng loại đường này.

Nguồn: Tổng Cục Hải quan (H.Mĩ tổng hợp)

Chủ tịch VSSA dẫn chứng một số nước trong khu vực như Philippines hay Indonesia đều đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với những loại đồ uống có sử dụng đường HFCS cao hơn nhiều lần so với so với đồ uống chứa đường thông thường.

“Về mặt tác động đối với sức khoẻ của đường HFCS có cao hơn đường mía và các loại đường thông thường khác hay không vẫn đang là đề tài tranh cãi. Tuy nhiên, một số nước trong khu vực ưu tiên việc đánh thuế cao đối với đồ uống chứa đường HFCS nhằm hạn chế tác động đối với ngành sản xuất mía đường nội địa”, ông Lộc nhận định.

VSSA đề xuất áp dụng mức thuế suất 10% đối với đồ uống có đường và áp dụng mức thuế suất 20% đối với đồ uống có chứa đường lỏng sirô ngô HFCS.

Ngoài ra, cơ quan này kiến nghị Chính Phủ và Bộ Tài Chính bỏ cụm từ "nước giải khát có đường theo TCVN" thành “đồ uống có đường (sugary drinks) bao gồm đồ uống chứa đường và đồ uồng có chứa đường lỏng sirô ngô”.

Đồng thời cần phải diễn giải chi tiết hơn rằng đồ uống có đường được định nghĩa là tất cả các loại đồ uổng có chứa đường tự do (free sugars) và chúng bao gồm nước ngọt có ga hoặc không có ga, nước trái cây/rau và đồ uổng, chất lỏng và bột cô đặc, nước có hương vị, nước tăng lực và thể thao, trà pha sẵn, cà phê pha sẵn và đồ uổng có sữa có hương vị.

VSSA đề xuất nên bỏ tiêu chí “hàm lượng đường trên 5g/100ml” vì không còn phù hợp thực tế, có thể dẫn đến nguy cơ bỏ qua đối tượng chịu thuế chính hiện nay là đồ uống có chứa đường lỏng si -rô ngô HFCS.