Chính thức có hiệu lực từ ngày 1/11/2021, Luật Bảo vệ thông tin cá nhân cung cấp cơ sở pháp lý cho hoạt động xử lý thông tin cá nhân, bảo đảm đầy đủ quyền lợi của người dùng trong việc bảo vệ thông tin cá nhân, cung cấp hướng dẫn giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định liên quan.

Trước khi ra mắt Luật Bảo vệ thông tin cá nhân, Trung Quốc không có điều luật chuyên biệt nào nhằm quy phạm cách thức sử dụng thông tin cá nhân, các điều khoản bảo vệ đời tư xuất hiện rải rác tại các quy định và điều luật khác nhau. Trong bối cảnh thương mại điện tử và số hóa tại Trung Quốc phát triển ngày một mạnh mẽ, người dùng mạng tại Trung Quốc rất cần được khoác cho thông tin cá nhân một lớp giáp bảo vệ.

Từ năm 2003, một bản dự thảo bảo vệ thông tin cá nhân được chuyên gia Trung Quốc công bố. Năm 2018, bảo vệ thông tin cá nhân được đưa vào quy trình lập pháp. Năm 2021, sau 18 năm thai nghén, Luật Bảo vệ thông tin cá nhân nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa được Quốc hội khóa 13 biểu quyết thông qua, với 8 Chương 74 Điều. Nhìn tổng thể, bộ luật bao trùm toàn bộ quá trình xử lý thông tin cá nhân, từ thu thập, lưu trữ đến sử dụng, gia công, lan truyền, cung cấp, công khai, xóa bỏ… dữ liệu. Cụ thể hơn, bộ luật nói không với việc thu thập quá mức dữ liệu cá nhân, sử dụng thủ thuật sử dụng dữ liệu lớn để “nâng giá với khách quen”, sử dụng công nghệ nhận diện gương mặt… của các ứng dụng.

Trước đây, người dùng chỉ có quyền đăng ký mà không có quyền hủy bỏ. Họ không ý thức được rằng, sau khi xóa đi một dịch vụ hoặc sản phẩm trên Internet, dữ liệu cá nhân được dịch vụ và sản phẩm đó thu thập khi đăng ký sử dụng vẫn được lưu lại. Tuy nhiên với bộ luật mới, thao tác gỡ ứng dụng sẽ được đi kèm với việc gỡ bỏ toàn bộ dữ liệu cá nhân được khai báo khi đăng ký sử dụng ứng dụng.

Nhiều người dùng Trung Quốc là khách hàng lâu năm của một ứng dụng mua sắm trực tuyến, bỗng phát hiện giá sản phẩm trên điện thoại của mình cao hơn người dùng mới, có nghĩa là người này đang bị lợi dụng thông tin cá nhân để nhận thủ thuật tự động hóa một cách bất đắc dĩ. Bộ luật mới quy định, thủ thuật tự động hóa phải bảo đảm tính công bằng, minh bạch, không được tạo đãi ngộ khác biệt trong các giao dịch cá nhân.

Tương tự giải pháp chuyển dữ liệu (Data Transfer Project) giữa Facebook, Google, Microsoft và Twitter, bộ luật có thêm quy định về quyền mang theo dữ liệu cá nhân, theo đó, người dùng yêu cầu dịch chuyển dữ liệu cá nhân đến nền tảng chỉ định, nếu phù hợp với điều kiện quy định của cơ quan thông tin mạng quốc gia, nền tảng nắm giữ dữ liệu cá nhân phải cung cấp cho người dùng kênh dịch chuyển dữ liệu.

Với quy định dịch chuyển dữ liệu cá nhân, vị thế độc tôn của các ứng dụng mạng xã hội phổ biến tại Trung Quốc như weixin, alipay, hay mua sắm trực tuyến taobao, jingdong, pinduoduo đang đứng trước cuộc cải tổ lớn về phương thức kinh doanh. Từ chỗ với thế mạnh nắm giữ dữ liệu, chủ động tung ra các thủ thuật tự động hóa hoặc quảng cáo làm phiền khách hàng, các ứng dụng trên buộc phải tìm cách chiều lòng và thấu hiểu tâm lý khách hàng của mình hơn, nếu không muốn họ tìm đến các ứng dụng khác.

VI SA (Phóng viên Báo Nhân Dân thường trú tại Trung Quốc)