Những tín hiệu xấu về thị trường XK gạo từ đầu năm 2012 đến nay, cộng thêm vựa lúa ĐBSCL đang bước vào đợt thu hoạch vụ Đông Xuân làm tăng nguồn cung là nguyên nhân kéo giá lúa, gạo hàng hóa nội địa tiếp tục lao dốc mạnh.
VFA cho biết, trong nửa đầu tháng 2, Việt Nam chỉ XK được trên 150.000 tấn gạo, trị giá gần 72,5 triệu USD (giá FOB). Như vậy, tính đến giữa tháng 2, Việt Nam chỉ mới XK được 430.000 tấn gạo, thấp hơn rất nhiều so với con số bình quân 600.000 tấn/tháng của Ấn Độ đạt được, tính từ tháng 11 năm ngoái đến nay.
VFA vừa thống nhất kiến nghị Chính phủ cho thu mua tạm trữ 1 triệu tấn (dự kiến triển khai từ 15-3 đến hết tháng 4). Ông Phạm Văn Bảy, Phó Chủ tịch VFA cho biết, quyết định thu mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo vào thời điểm này là hợp lý, bởi khi có thông tin mua tạm trữ thì giá lúa trong nước mới tăng lên. Vấn đề nóng nhất hiện nay là làm thế nào để đẩy mạnh XK, cứu giá lúa trong nước, đảm bảo cho nông dân trồng lúa có lãi 30% trở lên theo chỉ đạo của Chính phủ.
Theo báo cáo của Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), năm 2011, cả nước XK đạt 7,105 triệu tấn gạo, trị giá 3,507 tỷ USD, cao nhất từ trước đến nay. Dự kiến, mục tiêu trong năm 2012 sẽ XK từ 6,5 đến 7 triệu tấn gạo các loại.
Tuy nhiên, bước sang năm 2012, XK gạo đứng trước nhiều khó khăn, lượng hợp đồng gối đầu sang năm mới đạt 850.000 tấn, thấp hơn so với năm 2011, bên cạnh đó thời gian giao hàng cũng trải dài sang các quý mà không tập trung vào quý I như các năm trước. Đặc biệt, các DN đang phải đối diện với khó khăn từ các nước XK gạo phẩm cấp thấp.
Thị trường tiêu thụ loại gạo này chủ yếu là châu Á và châu Phi, chiếm tới 90% lượng gạo XK của Việt Nam. Với mức giá rẻ từ gạo Ấn Độ và Pakistan hiện nay, gạo Việt Nam có thể mất 20% thị phần tại thị trường châu Phi. Trong khi đó, gạo Thái Lan XK giảm do thiếu cạnh tranh, nên lượng gạo tồn kho lớn trong năm qua và năm nay, nước này sẽ phải đẩy hàng tồn ra bán. Do vậy, Việt Nam cũng XK chậm, kéo lượng hàng tồn kho tăng đáng kể.
Theo ông Huỳnh Minh Huệ, Tổng thư ký VFA, qua theo dõi tình hình XK gạo hàng năm cho thấy, vào thời điểm đầu năm mới, Việt Nam thường đã có hợp đồng lớn với Indonesia, Bangladesh, nhưng đến nay vẫn chưa có hợp đồng lớn nào được ký. Lượng hàng giao trong quý I-2012 được ký mới có 1,1 triệu tấn (cùng thời điểm này vào năm 2011 là 1,8 triệu tấn).
Đến thời điểm này, hợp đồng XK gạo vẫn còn 1,25 triệu tấn. Mặc dù số lượng hợp đồng đã đăng ký còn lại này tương đương với cùng kỳ năm 2011, tuy nhiên, số hợp đồng này chủ yếu là các hợp đồng tập trung từ cuối 2011 chuyển sang và thời gian giao hàng kéo dài cho đến quý III-2012. Số lượng hợp đồng giao hàng trong thời gian này đang thiếu.
Khó khăn lớn nhất của các DN là tiến độ XK chậm trong những tháng vừa qua. Cụ thể như tháng 1-2012, XK được số lượng rất khiêm tốn, chỉ khoảng 280 nghìn tấn, giảm 42% so với cùng kỳ năm trước.
Năm 2011 người trồng lúa vừa được mùa vừa được giá, mức giá bình quân 6.000 đồng/kg, nông dân lãi tới 50%, đây là năm thành công của XK gạo. Tuy nhiên, bước sang năm 2012, xu thế giá lúa xuống thấp. Các DN kinh doanh lúa, gạo gặp khó khăn vì không đủ vốn, điều kiện về kho bãi để tạm trữ cho vụ sản xuất mới.
Trên thị trường hiện giá lúa IR 50404 tươi thu hoạch bằng máy gặt đập liên hợp tiếp tục giảm xuống khoảng 4.000-4.050 đồng/kg (thấp hơn mức giá 4.100-4.300 đồng/kg vào ngày 17-2). Dù có nhiều tín hiệu vui đối với lúa chất lượng cao (OM 4900), nhưng những ngày qua, giá loại lúa này cũng liên tục giảm và hiện chỉ còn dao động 5.700-5.800 đồng/kg đối với lúa tươi, giảm 300 đồng/kg so với mức giá giao dịch hồi đầu tuần này.
Giá lúa giảm mạnh đã kéo giá gạo nguyên liệu của các giống lúa hạt dài như OM 5451, OM 4218, OM 1490… hiện có giá dao động 7.300-7.400 đồng/kg. Giá gạo thành phẩm hiện dao động quanh mức 8.600-8.700 đồng/kg đối với gạo 5% tấm; 8.000-8.150 đồng/kg đối với gạo 15% tấm và 7.700-7.800 đồng/kg đối với gạo 25% tấm.
Bà Cao Ngọc Hòa, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Lương thực miền Nam cho biết, từ đầu năm đến nay giá gạo XK của Việt Nam đã điều chỉnh giảm để cạnh tranh với các nước XK gạo khác. Với mức giá sàn 420 USD/tấn thì gạo của Việt Nam đang thấp hơn gạo của Ấn Độ 20 USD/tấn. Bà Hòa lo lắng: Giá lúa trong nước đang xuống rất thấp nên rất cần lực đỡ từ Chính phủ, nếu không thì giá lúa sẽ tiếp tục rơi tự do và nông dân sẽ rất khó khăn.
Theo ông Dương Nghĩa Quốc, Giám đốc Sở NN&PTNT Đồng Tháp, cần xem xét việc ấn định hạn mức tín dụng, hỗ trợ lãi suất cho DN thu mua tạm trữ. Có như vậy các DN mới có điều kiện sớm triển khai thu mua, vì các tỉnh Đồng Tháp, Kiên Giang bước sang tháng 3 sẽ thu hoạch rộ, nếu để tới 15-3 mới bắt tay vào việc sẽ muộn.
Theo dự báo của VFA năm 2012, tình hình XK gạo sẽ khó khăn vì sản lượng dồi dào trong khi tồn kho tăng liên tục trong 5 năm liên tiếp, hiện đang ở mức kỷ lục, trên 100 triệu tấn. Tại cuộc họp giao ban XNK mới đây, Bộ Công Thương đã nhận thấy những khó khăn trong hoạt động XK năm 2012 và đã đưa ra nhiều biện pháp. Ông Nguyễn Thành Biên, Thứ trưởng Bộ Công Thương cho biết, Bộ sẽ kiên quyết không để giá XK xuống thấp do các DN đẩy giá xuống không có lợi cho nông dân. Ngoài ra, Bộ khuyến khích các DN khai thác thị trường thương mại, không nên quá phụ thuộc vào thị trường tập trung.
Nguồn:Hải quan Việt Nam