Ngày 1/8/2024, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) chính thức tròn 4 năm thực thi. Nhân dịp này, Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) thực hiện một cuộc khảo sát về tác động của Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) sau 4 năm thực thi.

 Từ khảo sát, EuroCham cho biết, gần hai phần ba số người tham gia khảo sát cho rằng họ đã nhận được lợi ích, tuy nhiên ở những mức độ khác nhau. Đáng chú ý, 27% công ty - tăng đáng kể so với 18% vào năm 2023 - hiện đang nhận được những lợi ích từ mức độ vừa đến rất lớn, trong khi một phần tư khác, giảm so với 31% vào năm 2023, vẫn chưa thấy bất kỳ lợi ích hữu hình nào.

Bất chấp sự chênh lệch này, các thành viên EuroCham vẫn luôn đề cập việc giảm thuế quan, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường và mở rộng khả năng tiếp cận thị trường là những lợi ích chính. Những lợi thế khác có thể đề cập tới như chuỗi cung ứng hợp lý, cải thiện tính minh bạch trong kinh doanh và khuôn khổ pháp lý chặt chẽ hơn.

Đặc biệt, theo EuroCham, EVFTA đã thúc đẩy đáng kể xuất khẩu của Việt Nam sang châu Âu tăng vọt từ 35 tỷ Euro vào năm 2019 lên tới hơn 48 tỷ Euro vào năm 2023. Sự tăng trưởng được thể hiện rõ trong các lĩnh vực như điện tử, dệt may, giày dép, nông nghiệp và hải sản. Ở chiều ngược lại, mức tăng xuất khẩu của EU sang Việt Nam khiêm tốn hơn nhiều, chỉ tăng từ 11 tỷ euro lên 11,4 tỷ euro trong cùng kỳ, làm tăng thêm sự mất cân bằng thương mại đáng kể.

Tuy nhiên, EuroCham khẳng định EVFTA chắc chắn đã củng cố sức hấp dẫn của Việt Nam đối với các nhà đầu tư châu Âu. Khối Liên minh châu Âu, vốn là nhà đầu tư lớn tại tại Việt Nam, đã rót 28 tỷ Euro vào 2450 dự án. Đáng chú ý, các nhà đầu tư EU đã bổ sung 800 triệu Euro vào đầu tư trực tiếp nước ngoài trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 9/2023, đi ngược lại xu hướng FDI đang giảm trên toàn cầu

Bên cạnh những thuận lợi về kinh doanh do EVFTA mang lại, theo khảo sát về Chỉ số niềm tin kinh doanh (BCI) được EuroCham thực hiện cũng cho thấy một số trở ngại mà các doanh nghiệp châu Âu phải đối mặt khi tận dụng tối đa EVFTA.

Cụ thể, EuroCham chỉ rõ, những trở ngại này bao gồm các yêu cầu pháp lý phức tạp và việc chính quyền địa phương không công nhận các tiêu chuẩn quốc tế. Ngoài ra, việc các bên liên quan không hiểu rõ thỏa thuận, kết hợp với các vấn đề về định giá hải quan và thủ tục thông quan chưa minh bạch, làm phức tạp hóa hoạt động thương mại. Các rào cản kỹ thuật, đặc biệt là trong lĩnh vực chứng nhận và thử nghiệm sản phẩm, cũng vẫn là một rào cản đáng kể.

Phó Chủ tịch EuroCham Jean-Jacques Bouflet nêu, những điều chỉnh chính sách gần đây tại Việt Nam đã tạo ra những thách thức cho các doanh nghiệp châu Âu hoạt động theo EVFTA. Trong đó, những thay đổi bao gồm thuế tiêu dùng và thuế nội địa mới, cùng các rào cản kỹ thuật khi gia nhập, đang kìm hãm toàn bộ tiềm năng của thỏa thuận. "Tuy nhiên, chúng tôi đang tích cực tham gia vào các cuộc thảo luận mang tính xây dựng để giải quyết những vấn đề này và tìm ra các giải pháp có lợi cho cả Việt Nam và châu Âu"- ông Jean-Jacques Bouflet cho hay.

Chủ tịch EuroCham Việt Nam Dominik Meichle nhấn mạnh, EVFTA chắc chắn đã tạo ra những cơ hội mới cho các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam. Tuy vậy, ông cho rằng, khảo sát của EuroCham cho thấy dù đã đạt được tiến triển, nhưng vẫn còn nhiều thách thức. "Khi chúng ta bước vào năm thứ 5 của thỏa thuận, điều quan trọng là phải tiếp tục nỗ lực đơn giản hóa các thủ tục, thống nhất các tiêu chuẩn và đảm bảo mọi người đều hiểu cách thức hoạt động của EVFTA" - Chủ tịch EuroCham Việt Nam nêu khuyến nghị.

Thúc đẩy tối đa hóa lợi ích của EVFTA

Nhằm giải quyết các thách thức và tối đa hóa lợi ích của EVFTA, Phó Chủ tịch EuroCham Jean-Jacques Bouflet cho biết, EuroCham cam kết hợp tác với các bên liên quan để hợp lý hóa việc tuân thủ quy định, vận động để các tiêu chuẩn quốc tế được công nhận rộng rãi hơn và phát triển các chương trình giáo dục và nâng cao nhận thức toàn diện về EVFTA.

Ngoài ra, theo ông Jean-Jacques Bouflet, EuroCham cũng sẽ tiếp tục thúc đẩy các giải pháp cho các rào cản kỹ thuật đối với thương mại, đặc biệt là trong chứng nhận và thử nghiệm, đồng thời vận động cắt giảm thuế quan hơn nữa và đơn giản hóa các thủ tục hải quan.

Đáng chú ý, hiện EuroCham Việt Nam đang tích cực ủng hộ việc phê chuẩn đầy đủ Hiệp định bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EVIPA) như một bước quan trọng để mở khóa toàn bộ tiềm năng của EVFTA nhằm thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Mặc dù các tổ chức EU đã phê duyệt, EVIPA vẫn yêu cầu phê chuẩn riêng lẻ từ tất cả 27 quốc gia thành viên EU. Với 18 quốc gia thành viên đã phê chuẩn hiệp định, EuroCham Việt Nam đang làm việc không ngừng nghỉ với các bên liên quan của châu Âu để khuyến khích các quốc gia còn lại cùng đồng hành.

Ông Dominik Meichle nhấn mạnh, EuroCham cam kết hỗ trợ các thành viên tận dụng tối đa các cơ hội mà EVFTA mang lại. "Chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với các cơ quan chức năng của Việt Nam để giải quyết những thách thức còn tồn tại và đảm bảo rằng cả doanh nghiệp châu Âu và Việt Nam đều có thể tận dụng tối đa lợi ích của thỏa thuận mang tính bước ngoặt này"- ông Dominik Meichle khẳng định.

EVFTA là một hiệp định mang tính bước ngoặt có hiệu lực cách đây bốn năm, đã trở thành chất xúc tác quan trọng cho thương mại và đầu tư giữa Liên minh châu Âu và Việt Nam. Các mục tiêu đầy tham vọng của EVFTA là xóa bỏ gần như tất cả các loại thuế quan, giảm rào cản pháp lý và cắt giảm thủ tục hành chính đã chuyển thành tăng cường thương mại và đầu tư song phương.